Gepubliceerd op 16-11-2020

Wettertjirk

betekenis & definitie

Officiële friese naam voor de Paarse Strandloper ← [De Vries 1928; ViF 1977; Zantema 1992]. Boersma 1972/1994 spelt Wettertsjirk.

De Vries 1912 voerde de naam van het lemma ook, maar dan voor zowel Paarse Strandloper als Krombekstrandloper. Deze laatste kreeg in De Vries 1928 de friese naam Reade Wettertjirk.Tjirk ← is de friese naam voor de Tureluur. De naam is een halfonomatopee. Het is daarom merkwaardig dat de Paarse Strandloper dit woord als tweede deel van z'n naam kreeg, want de soort is tijdens de overwintering in de Lage Landen bepaald stil te noemen. Misschien is de ongeveer overeenkomende pootkleur van invloed geweest. Merkwaardig is ook het eerste deel (wetter 'water', in ander verband ook 'regen'), want Strandlopers komen vrijwel altijd aan het water (/aan de waterkant) voor, en dus is het niet terecht de Paarse Strandloper daar speciaal naar te noemen; sterker nog, de Paarse Strandloper komt bij ons over het algemeen niet aan zoet water voor, aan welk 'soort' water men bij wetter toch in de eerste plaats denkt, en tenslotte toont de Paarse Strandloper bij ons voorkeur voor stenige taluds aan zee (pieren en dijken).

Gezien de 'verdachte' omstandigheden ten aanzien van het benoemingsmotief en gezien ook de betrekkelijke zeldzaamheid van de soort in Friesland, zou men moeten overwegen of de naam van het lemma aanvankelijk niet voor een andere soort gegolden heeft; daarbij valt te denken aan de Steenloper ←, een soort die (deels) in dezelfde winterbiotoop voorkomt, óók oranje poten heeft, maar bovendien een witverdeling op de bovendelen in vlucht, die sterk aan die van de Tureluur herinnert (witte rugwig, witte vleugelstreep). De Steenloper is ook wat luidruchtiger dan de Paarse Strandloper (lijkt in dat opzicht dus meer op een Tjirk =Tureluur). Vooralsnog echter geeft de literatuur niet het bewijs. Wel verwarde ook Linnaeus qua zweedse volksnaamgeving Steenloper en Tureluur (de bron voor interpres bij de Steenloper), maar dit heeft ws. niet met het friese probleem van de Wettertjirk te maken. In een lijst (juni 2003) ter voorbereiding van (eventueel) nieuwe friese vogelnamen stelt de Wurkgroep Fryske Fügelnammen een heel andere naam voor de Paarse Strandloper voor: Stiengril. Het is de vraag of de nieuwe naam bij de bevolking (de friese vogelkenners) aanslaat.