Gepubliceerd op 16-11-2020

Tesselaar Texelaar

betekenis & definitie

Volksnaam voor de Wilde Zwaan, vermeld in ZiK 1937. Op Texel zelf komt de naam niet voor; B&TS 1995 geven als locatie op: Noord-Holland en Kampen (Ov) en omgeving.

Net als met de volksnaam Deen ← wilde men met Texelaar vermoedelijk de herkomst van de soort weergeven. Bij 'Texelaar' zou de vermelding door Pieter van Cuyck 1789 van het broeden van "wilde zwanen" in Waal en Burg op Texel een rol kunnen hebben gespeeld [Dijksen 1992]. De daar broedende "wilde zwanen" zijn echter geen Wilde Zwanen Cygnus cygnus geweest, maar verwilderde Knobbelzwanen Cygnus olor.ETYMOLOGIE Texel (Tessel): onl Thesla (776, 814) en Texla (985). Het eerste deel van de naam zit ws. ook in de oude brabantse gouwnamen Texandria en Teisterbant (tijd: van de Romeinen; plaats: huidige Kempen) en in dialectisch tieko, waarmee men (in FijnaartNB) aangeeft dat het trek- of rij-Paard naar rechts moet. Men gaat uit van germaans *tehs(w)a 'rechts' en/of 'zuid'. Gotisch taihswa 'rechter (kant)', verwant met Lat dexter 'rechts, rechter' en Gr öef;ióg 'rechts, rechter'; ook: 'gelukvoorspellend, gunstig'; 'handig, flink, vaardig'; het tegengestelde van wat men is als men twee linkerhanden heeft). De d > t overgang beantwoordt geheel aan de Germaanse Klankverschuiving (Klankwet nr. 5).

De betekenis 'zuid' is voortgekomen uit de afspraak om een plaatsaanduiding 'aan je rechter hand' op te geven als je met het gezicht naar het oosten staat; dan is 'rechts' tevens 'zuid'. Voor Texel gold dit als de zeevarende via de (noordelijk van Texel (en Vlieland) gelegen) Vliestroom de Waddenzee binnenvoer; Terschelling lag dan links, en daar heeft het de oude naam Uxalia 'land aan de linkerhand' aan te danken [Pannekeet 1988; Weijnen 1996; vDE 1993; De Vries 1962].