Gepubliceerd op 16-11-2020

Schuifuil Schuifuit

betekenis & definitie

Verouderde benamingen voor de Ransuil [Rynja 1983; vD 1970; Thijsse 1944; Van Veldhuizen 1928]. In de Statenbijbel van 1728 "Schuyf-uyt" [Lev. 11:17 (genoemd naast de "Steen-uyl"), Deut. 14:16 (naast de "Nacht-uyl") en Jes. 34:11 (naast "Nachtuyl")].

Als toelichting in de marge staat bij Lev. 11:17 (sub voetnoot 18): "Een Soorte van een groten Uyl/ ofte een Vogel die des Nachts vliegt/ anders een Huhu genaemt." Kennelijk was zo'n toelichting nodig: gewone mensen zouden anders niet weten welk soort vogel hiermee bedoeld werd. Het woord "Huhu" verwijst naar het D; mogelijk heeft men Luther's vertaling (in 1534) van het Oude Testament hierbij geraadpleegd. Houttuyn 1762 geeft voor de 1e Uil in het systeem van Linnaeus (1758), Strix Bubo, als N naam "Schuifuit". Hij realiseert zich dat het hierbij gaat om de soort die wij nu Oehoe (Bubo bubo) noemen: "De gehoornde of Oor-Uilen, in 't algemeen, worden in 't Fransch 'Duc' of Hertog geheten, en deeze Soort, dien wy 'Schuifuit' noemen, voert den naam van 'grand Duc' of grooten Hertog. Deeze, die wegens zyne grootte de eerste plaats onder de Uilen bekleedt, is zo dik gepluimd, dat hy zig niet kleiner dan een Gans vertoont."Een parallel naar de beginletters van Schuifuit vinden we in D Schuhu (=D Uhu =N Oehoe) en F/mf Chouette (1175) <oudf chou. Klankwettig mogen we ook bij N Schuifuit uitgaan van een oudere vorm Schuvuut (zie sub Schovuut), waarbij de -uuhet laatst als [uu], maar daarvoor als [oe] zal hebben geklonken. NEW 1992 vermeldt onder het trefwoord schavuit (oorspronkelijk: 'nachtuil', een nachtelijk leven suggererend) ook mnd schuvut (=nachtuil). vDE 1993: mnl scuvuut (=nachtuil, schooier, bedelaar). Het oorspr. woord is dus, wat de klinkers en de verbindende medeklinker betreft, volledig te vergelijken met germ *(b)uvu (zie sub Uil). Alleen met betrekking tot de aanvangsmedeklinker is er variatie. Het oerwoord is een klanknabootsing van de roep van de (diverse soorten!) Uilen.

Later, bij het veranderen van de klinkers, is het geluidsnabootsend aspect wel grotendeels verloren gegaan. De variatie van de eindmedeklinker is te verklaren als gevolgvan de verkleiningsuitgangen: F -ette > -t. Voor de-l (in (Schuif)uil) zie sub Uil.