Gepubliceerd op 16-11-2020

Boerenzwaluw

betekenis & definitie

Hirundo1 rustica Linnaeus 1758. De bekendste der Zwaluwen, die zijn nest dikwijls in boerenschuren maakt, ook wel onder bruggetjes.

Een soort van het boerenland, het platteland, het open veld. Dit wordt ook uitgedrukt in de wetenschappelijke naam (Lat rustica 'landelijk'; znw. rusticus 'boer'). Het tegengestelde hiervan vormt de Huiszwaluw ←, Delichon urbica, die tot voor kort veel voorkwam in (kleine) steden en dorpen (Lat urbica <Lat urbs 'stad'), waar hij onder overhangende dakranden zijn nest van klei maakt.Houttuyn 1763 echter gaf de naam Huis-Zwaluw op voor Linnaeus' 1e der Zwaluwen, Hirundo rustica, en de naam Boeren-Zwaluw voor Linnaeus' 3e der Zwaluwen, Hirundo urbica! Net andersom dus als tegenwoordig. Dat dit geen vergissing was, moge blijken uit het bijschrift bij een afbeelding van een (duidelijk herkenbare) Boerenzwaluw in Jonston 1660, Tab.42: "Hyrundo Haus Schwalb", terwijl bij de afbeelding van de Huiszwaluw staat vermeld "Hyrundo Agrestis Spijr Schwalb" (vgl. Spier Swaluwe).

Kiliaan 1618 kende naast de Spier-swaluwe ook kortweg de "Swaeluwe j. Swaelm", waarmee, evenals met de vele volksnamen zoals Zwaalf/Swaalf (Groningen), fries Sweal (zie sub Boereswel), Schwalg en Schwarbel (Limburg), Zwelf en Zwelmpje (Zeeland), ws. toch vooral de Boerenzwaluw werd aangeduid. E Swallow is heden ten dage nog steeds de (korte en krachtige) officiële naam voor de soort; daarnaast komt ook de volksnaam Barn Swallow ('schuurzwaluw') voor. Ook in de scandinavische talen was simpelweg Svala voldoende ter aanduiding van de Boerenzwaluw [De Vries 1928]. Thans is deze naam niet eenduidig meer en maakt men met een ss. het onderscheid met de Huiszwaluw: deens/ijsl Landsvale/Landsvala, zweeds Ladusvala (zweeds lada 'schuur') en noors Lavesvale (lave 'hooischuur'). Voor de etymologie van Zwaluw, zie aldaar. 1

1Lat Hirundo =Zwaluw. Van Maerlant beschrijft echter onder de Lat naam Irondo (die hij van Plinius heeft) "die zeeswalewe", een vliegende vis, zoals uit de tekst blijkt [vs.531550 uit boek V van Naturen Bloeme (c.1266)]. Wilms 990412,1 weet, dat Lat hirundo óók als naam voor een vis werd gebruikt.