In het Vroegmiddelnederlands, bijvoorbeeld in de West-Vlaamse Rijmbijbel [1285] van jacob van Maerlant, zwoer men bi onsen heren, en in de latere Middeleeuwen kende men de volgende eden: bi den Here van den trone ‘bij Christus Koning’; bi onsen Heere ‘bij Onze-Lieve-Heer’; bi den heere van paradise ‘bij de God van het paradijs’; bi den here di mi gheboot ‘bij de God die mij schiep’; biden here die ons (of mi) g(h)ewrochte ‘bij de Heer die mij of ons geschapen heeft’; bi onsen here die vele mach ‘bij onze almachtige Heer’; biden here, di mi geboet ende ten joncsten dage sal domen ‘bij Onze-Lieve-Heer, die mij heeft geschapen en die mij op de dag des oordeels zal oordelen’. Opmerkelijk is dat zij nooit verbasterd zijn.
Opname van deze formules in dit lexicon is het gevolg van het ijdel gebruik. Dat geldt ook voor bi den here van Nasarene ‘bij Jezus van Nazaret’; en bi den here die mi gheboet; bi ons heren macht algader; biden here die was ghecroent met eenre croene van doerijn ‘bij Jezus Christus die gekroond werd met een kroon van doornen’ en de dubbele eed bi ons heren macht algader ende bi hem selven nameltke die here es in hemelrike ‘bij de almacht van Onze-Lieve-Heer en bij hem met name die Koning is van het rijk der hemelen’.De eed daar durf ik ons Heer op te ontvangen! herinnert aan de vroegere avondmaalsproef. Indien er in een klooster een diefstal gepleegd was, moesten alle kloosterlingen tijdens een plechtige mis te communie gaan en de heilige hostie nuttigen met de wens, dat die hostie voor hen een teken van schuld of onschuld zou worden. Men geloofde toen dat Onze-Lieve-Heer niet in het lichaam van een schuldige wilde blijven. Vandaar ook dat zich allerlei verhalen rondzongen over mensen bij wie de hostie langs de navel er weer was uitgekomen. Vgl. De Cock (1908: nr. 261). De oorspronkelijke eed werd tot meineed en tot vloek.
Heer komt voor in uitroepen, als vaak willekeurige uiting van verschillende plotselinge of heftige emoties als verwondering, verbazing, verontwaardiging, medelijden, smart enz. waarin het woord eigenlijk een tussenwerpsel geworden is.
In de vloek God den Here (toch) worden frustratie, verontwaardiging, irritatie, teleurstelling e.d. uitgedrukt. Vaak wordt daaraan nog een ander tussenwerpsel toegevoegd, zoals o, och. Wij kennen Here Christus; Here God, och Heere Jezus, dat vaak verbasterd wordt tot heerejee en lieve heer. Beide kunnen verbazing, schrik, ontgoocheling, verrassing en verontwaardiging uitdrukken.
De woordgroep Heer bewaar me heeft dezelfde functie en betekenis als God beware me. Heremijntijd (1855) is waarschijnlijk een verzachting van Here mijn God. God wordt wel vaker vervangen door tijd. Vgl. wel mijn tijd. In ons enquêtemateriaal kwam ik voorts nog tegen Heer God, Heer God sakkerment; Heere Mina; heremejee(tje) en goeien Heere. zie God, God beware me, Jezus.
