Afgemat betekent: heel erg vermoeid maar nog niet uitgeput. Het woord is natuurlijk het voltooide deelwoord van het werkwoord afmatten: door zware inspanning moe en mat maken en van: zich afmatten, zich uitputten.
Het woord mat waarvan het werkwoord is afgeleid, is de term van het schaakspel. Het luidt eigenlijk: schaakmat en dit betekent: de koning (de sjah) is dood. In het Frans luidt de term: échec et mat en het Nederlands heeft beide woorden overgenomen. Echec betekent: mislukking en mat gebruiken wij voor: krachteloos en ook voor: klankloos, bijvoorbeeld in: een matte toon of stem. Misschien is dit hetzelfde woord als in matglas, waarin mat betekent: dof, niet glimmend, ondoorzichtig.
