(Fr.: machine comptable; Du.: Buchungsmaschine; Eng.: bookkeeping machine), verzamelnaam voor een veelheid van machines, welke gebruikt worden bij het eenvoudige boekhouden (het vastleggen en verwerken van meestal financiële gegevens betrekking hebbend op een vermogen of een inkomen) en het voeren van kleine administraties. Bij het boekhouden kan men gebruik maken van rekenmachines, telmachineboekhoudmachines, schrijfmachineboekhoudmachines, kasregisterboekhoudmachines, vermenigvuldigende of factureerboekhoudmachines, elektronische factureermachines, elektronische boekhoudmachines, kleine (kantoor-) en grote computers.
Boekhoudmachines ontstonden oorspronkelijk uit reken-, tel- en schrijfmachines, om het veelvuldig rekenen en overschrijven van te boeken gegevens te vereenvoudigen. Later ontstonden machines die bepaalde handelingen van de mens overnamen; zij konden zelfstandig bepaalde handelingen verrichten, waarbij meestal gebruik werd gemaakt van een functielineaal die de handelingen bestuurde. De verschillende bewerkingen, zoals tellen, salderen, aftrekken, vermenigvuldigen, stonden op aparte linealen die verwisseld konden worden; de uitgevoerde processen verliepen mechanisch. In de jaren zestig kwamen de eerste elektronische boekhoud- en factureermachines tot ontwikkeling, waarmee meer en ingewikkelder handelingen en bewerkingen volgens een programma konden worden verricht. Uiteindelijk ontstonden boekhoudmachines die zoveel mogelijkheden hebben dat zij voor veel meer dan alleen boekhouden gebruikt kunnen worden, de kleine (kantoor-) en de grote computers.
Het huidige type elektronische boekhoudmachine bestaat meestal uit een schrijfmachine voor in- en uitvoer, een rekeninrichting, een interne informatiedrager, het interne geheugen en een externe informatiedrager; de externe informatiedrager is het externe geheugen. Op de elektrische, gestuurde schrijfmachine worden documenten uitgetypt waarop de ingevoerde informatie, zoals rekeningnummer en bedrag, vermeld wordt. De machine zelf zorgt ervoor dat deze informatie wordt aangevuld met een documentnummer en dat met telwerken bijgehouden wordt welke de totaalstand is van debet en credit, van inkoop en verkoop enz. De elektronische factureerautomaten zijn meestal gelijk aan de elektronische boekhoudmachines, alleen ontbreekt soms de externe informatiedrager. Het gebruik van de boekhoudmachine is de eerste stap op de weg naar volledige automatisering van de boekhouding of administratie.