(Fr.: réaction d’induit; Du.: Ankerrückwirkung; Eng.: armature reaction) of armatuurreactie, in de techniek der elektrische machines de invloed, die de stromen in de geleiders op het anker hebben op het magnetische veld in de luchtspleet tussen de stator en de rotor van de machine.
Men gebruikt de term met name bij die machines, waarin het ‘primaire’ magnetische veld tot stand wordt gebracht door de stroom, die in een aparte bekrachtigingswikkeling vloeit (zie Bekrachtigingsstroom), en die in principe constant gehouden kan worden onafhankelijk van de belasting: dit zijn dus in hoofdzaak de synchrone machine en de gelijkstroommachine.
Noemt men het veld, dat door deze bekrachtigingsstroom alleen zou worden voortgebracht het hoofdveld, en het veld, dat door de stromen in het anker alleen zou worden opgewekt, het ankerveld, dan is zolang geen magnetische verzadiging optreedt (zie Elektrische machine: magnetisch veld) de som van deze beide componenten.
Het ankerveld veroorzaakt in het algemeen een vervorming van het totale veld ten opzichte van het hoofdveld, terwijl de symmetrie in het verloop van de magnetische inductie B langs de omtrek verdwijnt.
Bij een gelijkstroommachine waar de borstels in de geometrisch neutrale stand staan, is het ankerveld een zuiver dwarsveld (zie Ankerdwarsveld); zolang er geen verzadiging optreedt, heeft het geen invloed op de totale flux per pool (SI: T):
Ф = ∫𝜋/2p−𝜋/2p B(⍺) leR d⍺
met 2p het aantal polen van de machine. le de (effectieve) lengte, R de straal van de buitenomtrek van het anker, ⍺ een coördinaat langs de omtrek van de machine, gemeten in radialen vanuit het midden van de pool. en B(⍺) de (radiale component van de) magnetische inductie in de luchtspleet. Is het ijzer wel verzadigd, dan wordt de flux per pool door het effect van het ankerveld kleiner; dit gebeurt vooral, als er een grote ankerstroom loopt. Aangezien bij een gelijkstroommachine het produkt van flux en toerental bij variatie van de stroom in het anker slechts weinig verandert, kan het gevolg zijn, dat de machine boven een bepaalde belasting weer harder gaat draaien, als de belasting toeneemt. Met de term ankerreactie bij gelijkstroommachines wordt vaak in het bijzonder dit verschijnsel bedoeld. Men kan het effect tegengaan door de machine van een compensatiewikkeling te voorzien (zie Gelijkstroommachine).