naam van het radicaal NH4, dat op zich zelf niet bestaanbaar is. Wel zijn talrijke ammoniumverbindingen bekend waarin het positieve ammoniumion voorkomt.
Bij elektrolyse van een oplossing van ammoniumchloride NH4Cl ontstaan aan de kathode ammoniak en waterstof. Wordt evenwel een kwikkathode gebruikt, dan ontstaat een halfvaste sponsachtige massa, die langzaam in ammoniak, waterstof en kwik ontleedt. Waarschijnlijk is dit ammonium-amalgaam.
Verbindingen.
Ammoniumverbindingen zijn in chemisch opzicht nauw verwant met de overeenkomstige verbindingen van de alkalimetalen, in het bijzonder met die van kalium en rubidium. Verschillende zijn van groot economisch en technisch belang, vooral die welke als stikstofmeststof worden toegepast, zoals ammoniumsulfaat, -nitraat en -fosfaat.
Ammoniumchloride of salmiak NH4Cl wordt verkregen door ammoniakgas in zoutzuur te leiden. Het ontstaat ook als bijprodukt bij de sodabereiding volgens Solvay. Dikke witte nevels van salmiak ontstaan, als NH3- en HCl-gas met elkaar in contact komen. Dit is duidelijk waar te nemen, als men een druppel geconcentreerd zoutzuur aan een glasstaaf houdt nabij een geopend flesje met ammonia, of omgekeerd. Het zout heeft een scherpe, zoute smaak. Het wordt toegepast in de geneeskunde (in zoute drop en in bloedstelpende stiften), bij het solderen om oxidelaagjes te verwijderen, en in droge galvanische cellen. Bij verhitting sublimeert het.
Ammoniumbifluoride NH4F ⋅ HF wordt gebruikt als vervanger van HF in beitsmiddelen, daar het minder gevaarlijk is.
Ammoniumsulfaat (NH4)2SO4, zwavelzure ammoniak, wordt bereid uit ammoniak en zwavelzuur. Het wordt gebruikt als kunstmeststof.
Ammoniumfosfaat.
Van de drie mogelijke ammoniumfosfaten is het diammoniumfosfaat (NH4)2HPO4 als kunstmeststof het belangrijkst. Het primaire zout (NH4)H2PO4 bevat te weinig stikstof, terwijl het triammoniumfosfaat aan de lucht vanzelf overgaat in diammoniumfosfaat: (NH4)3PO4 → (NH4)2HPO4 + NH3. Het secundaire zout wordt bereid door ammoniak te leiden in een oplossing van fosforzuur.
Ammoniumnitraat NH4NO3 wordt bereid door ammoniak in salpeterzuur te leiden. Bij verhitting ontstaan water en lachgas (N2O). Door het hoge stikstofgehalte (35%) is het als kunstmeststof zeer geschikt. Daar het echter explosief is, mag het niet ongemengd worden toegepast. Ammoniumnitraat is wegens zijn oxiderend vermogen en zijn grote ontledingswarmte het hoofdbestanddeel van ammoniumnitraatspringstof en van vele dynamieten.
Ammoniumperchloraat NH4ClO4 wordt veel gebruikt als oxidans in een soort raketkruit, nl. compositiekruit. Verder vormt het een bestanddeel van sommige chloraatspringstoffen.
Ammoniumcarbonaat (NH4)2CO3 is een wit kristallijn poeder, dat sterk naar ammoniak ruikt, doordat het langzaam in ammonium waterstofcarbonaat overgaat:
(NH4)2CO3 → NH4HCO3 + NH3
Het gewone handelsprodukt (ook wel hertshoornzout genoemd) is een mengsel van NH4HCO3 en evenveel moleculen ammoniumcarbamaat NH2COONH4. Men noemt dit mengsel ook wel ammoniumsesquicarbonaat, omdat er anderhalf (sesqui = anderhalf) molecule NH3 is per carbonaatgroep. Het sesquicarbonaat wordt verkregen door verhitting van een mengsel van calciumcarbonaat en ammoniumchloride of -sulfaat. Het ruikt duidelijk naar ammoniak, vandaar het gebruik bij flauwgevallen personen (vlugzout, reukzout, smeding salt). Ammoniumcarbonaat wordt ook gebruikt in de textielververij, de wolwasserij en als bakpoeder.
Ammoniumsulfide of zwavelammonium (NH4)2S.
Wanneer in een sterke oplossing van ammoniak in water tot verzadiging waterstofsulfide wordt geleid, verkrijgt men een oplossing van ammoniumwaterstofsulfide NH4HS. Wordt hieraan nu nog een zelfde hoeveelheid ammonia toegevoegd, dan is de samenstelling van de oplossing die van het ‘neutrale’ ammoniumsulfide (NH4)2S. De oplossing van (NH4)2S wordt veel gebruikt in de kwalitatieve analyse voor het neerslaan van de in zuur oplosbare sulfiden (resp. hydroxiden) van Ni, Co, Fe, Cr, Mn, Al, Zn, enz. Lost men er nog zwavel in op, dan ontstaat een gele oplossing, het gele zwavelammonium, dat polysulfiden bevat, o.a. (NH4)2S2. Dit wordt gebruikt om de onoplosbare sulfiden van arseen, antimoon en tin om te zetten in oplosbare thiozouten.
Ammoniumsulfamaat NH4SO3NH2 wordt gebruikt als onkruidbestrijder en voor het vuurvast maken van hout.
Ammoniumacetaat CH3COONH4 wordt bereid uit ammoniak en azijnzuur en vindt toepassing in de textielindustrie.