Een hooligan is iemand die wij in goed Nederlands een voetbalvandaal noemen. Zoveel staat vast. Niemand weet echter met zekerheid te zeggen hoe het woord precies ontstaan is. Twijfel leidt binnen de etymologie meestal tot de mooiste verklaringen.
Volgens de Oxford English Brtappeltaart Dictionary, zeg maar de Engelse Van Dale, begon het woord hooligan in de zomer van 1898 in Londen op te duiken in politierechtbankverslagen. Het woord sloeg kennelijk aan want binnen enkele weken behoorde het ook tot de vocabulaire van plaatselijke kranten, inclusief vervoegingen als hooliganism, hooliganesque, hooliganic en zelfs het werkwoord to hooligan (alleen de eerste bestaat nog in het Engels).
Blijft natuurlijk de vraag hoe het woord in de rechtbankverslagen terechtkwam. Volgens één theorie was dit te danken aan ene Patrick Hooligan: uitsmijter van beroep, Iers van komaf. Hooligan had een Londense politieman vermoord en belandde in de cel. Zijn achternaam werd vervolgens – mogelijk omdat het zo lekker in de mond lag – synoniem voor iemand die vandalistisch, misdadig gedrag vertoonde.
Een andere mogelijkheid is dat hooligan is afgeleid van ‘The Hooligans’, de naam van een straatbende die een deel van Londen aan het einde van de 19de eeuw terroriseerde. Geen van de bendeleden heette echter Hooligan. Daarom hebben sommigen geopperd dat de bende werd geleid door ene Hooley, waarmee hooligan een verbastering zou zijn van ‘Hooley’s gang’. Maar enig bewijs voor het bestaan van deze Hooley is nooit gevonden. Hooley is overigens wel een Iers woord en betekent zoveel als ‘een wild, levendig feest’.
In een boek uit 1912 (Romance of Words van Earnest Weekley) staat de volgende passage: “The original Hooligans were a spirited Irish family of that name whose proceedings enlivened the drab monotony of life in Southwark about fourteen years ago.” Southwark was overigens dezelfde Londense wijk waar de eerdergenoemde Patrick Hooligan actief was. De ‘Ierse familie’-theorie wordt in elk geval ondersteund door een populair variétéliedje van eind 19de eeuw. Dit ging over de Hooligans, een ongemanierde Ierse familie van het type Flodder. Hooligan is dan ook een bekende Ierse achternaam.
De laatste aanwijzing komt uit een toneelstuk uit 1824, More Blunders than One. Eén van de personages, een vaak dronken butler, heette Larry Hooligan. Omdat het goed theatergebruik was om personages te vernoemen naar woorden die hun karaktereigenschappen beschreven, is het mogelijk dat hooligan al aan het begin van de 19de eeuw een ingeburgerde term was.
Hoewel de exacte oorsprong van het woord hooligan een mysterie blijft, lijkt het haast wel zeker dat we de term aan de Ieren te danken hebben. Dat is op zijn minst ironisch te noemen, want Ierse voetbalfans staan juist bekend om hun voorbeeldige gedrag. Immer goed geluimd en nooit agressief zijn zij de tegenpool van een hooligan.
