Biljart is één van die sporten waarvan de geschiedenis niet meer met zekerheid is te achterhalen. Het kan zijn dat het is afgeleid van vroegere spelen uit China, Italië en Spanje waarbij ballen op een tafel werden gebruikt. De meest gehoorde theorie is echter dat biljart in Frankrijk is ontstaan als indoorversie van een spel dat op croquet lijkt. Hoewel, sommige historici beweren weer dat croquet een openluchtversie is van biljart. Om nog maar eens te onderstrepen dat niemand het eigenlijk weet.
Gelukkig gaat het hier om de herkomst van woorden, en wat dat betreft valt er over biljart meer met zekerheid te zeggen. Zo komt het woord in elk geval van het Franse billard (idem). Dit was oorspronkelijk slechts de naam van de stok waarmee het spel gespeeld werd. Volgens één bron betekende billard (of billiard) ‘stok waarmee een bal over de grond wordt voortgeslagen’. Dit lijkt er op te wijzen dat een croquetachtig spel inderdaad voorafging aan biljart.
Hoe het ook zij, billard is op zijn beurt afgeleid van bille: boomstam. Een lang en rond stuk hout dus. De suffix -ard heeft waarschijnlijk een diminutieve functie, waarmee billard feitelijk ‘kleine boomstam’ betekent. Na verloop van tijd werd het de algemene benaming voor het spel.
Ten tijde van de eerste vermelding van biljart, in de 15de eeuw, was het de bedoeling om een bal door een hekje te stoten (inderdaad, zoals bij croquet), om vervolgens een ‘peg’ (vertaling) te raken. Spelers gebruikten een knuppelvormige stok, dat wil zeggen breed aan de voorkant, smal aflopend. Als de bal echter tegen één van de zijkanten van de tafel lag – zeg maar de band – dan was de brede voorkant van de stok onpraktisch en werd het smalle uiteinde gebruikt. Dit uiteinde noemde men de queue: staart. Vandaar ons moderne woord keu! De ‘staart’ bleek al gauw onder álle omstandigheden het meest praktische deel om mee te stoten, waarna de stok definitief werd omgedraaid.
