Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 06-08-2022

ERGENS PAL VOOR STAAN

betekenis & definitie

Het woord pal in de uitdrukking ERGENS PAL VOOR STAAN is van huis uit niet, zoals men zou denken, een bijvoeglijk naamwoord. Pal werd vanouds alleen maar als zelfstandig naamwoord gebruikt.

De uitdrukking luidde vroeger ietsje anders dan tegenwoordig: te palle staan. Dit werd gezegd van een rad, een gangspil of een ander draaibaar werktuig: als het te palle stond was het vastgezet met een pal; deze blokkeerde de draaiende werking. Later werd het voorzetsel weggelaten en kon men, bijvoorbeeld op een zeilschip, zinnen horen als ‘Het gangspil staat pal’. Nog weer later verloor de uitdrukking haar letterlijke betekenis. De nieuwe betekenis werd ‘onbeweeglijk zijn’. ‘Gene traditie staat meer pal’ verzuchtte de dichter De Génestet ruim honderd jaar geleden. Tegenwoordig kun je de uitdrukking alleen nog maar gebruiken als het gaat om een persoon, en de onbeweeglijkheid heeft dan iets heldhaftigs: pal staan voor de vrijheid, enzovoort.