De geslachtsnaam is afgeleid van het Griekse woord euphrasia: opgewekt, blijmoedig, omdat men meende dat de plant een geneeskrachtige werking bezat. We mogen dus wel aannemen dat het kruid reeds in de oudheid als geneeskruid bekend was, hoewel het volgens Marzell nog niet zeker is of de antieke natuuronderzoekers de Ogentroost gekend hebben. Volgens anderen slaat de naam op het bekoorlijke aanzien van de bloemen, die een lust voor ogen waren en die iemand dan ook in een blijmoedige stemming brachten.
Volgens L. Fuchs moet de Griekse naam geweest zijn Euphrosyne, hetgeen later verbasterd is tot Euphrasia.De naam Ogentroost kreeg de plant omdat men het aftreksel ervan gebruikte om oogziekten te genezen. Reeds in het Middelnederlands komt men Ogentroost tegen. Slaan we P. Hondius op, dan vinden we in zijn Moufeschans (1621) het volgende over Ogentroost:
Oogentroost van ouden tijen Veel geacht bij alle lijenl Vinden wij op mencke wijcken Hier en daer aen ouwe dijcken;
Dienstelicken om gebreken Van ’t gesichte gae te slaenl Als de Oogen yemantleken Of bedeckt met wolcken staen.
Dit met ‘wolcken staen’ slaat duidelijk op staar van de ogen. Men maakte vroeger niet veel onderscheid welke soort Ogentroost werd gebruikt. Behalve bovengenoemde soort, kwamen ook in aanmerking de Bosogentroost (E. nemorósa) en de Rode ogentroost (E. odontites). De oude Latijnse benamingen zoals Ophthalmica en Ocülaris duiden eveneens op het gebruik bij oogziekten; deze namen zouden vertaald moeten luiden: Ogenkruid. Andere Nederlandse volksnamen waren Klaaroge (Claerooge bij Dodonaeus) en Ogenklaar in oostelijk Drente, namen die voor zich zelf spreken. De Franse volksnaam laat aan duidelijkheid niets te wensen over, want deze is Casse-lunettes, hetgeen zo veel wil zeggen als ‘Sla de bril stuk’, of ‘Breek de brilleglazen’, want na gebruik van Euphrasia had men dit hulpmiddel niet meer nodig.
In zijn Herbarius schrijft P. Nijlandt: ‘Voor zwacke Herzenen ende Memorie: Bereydt een concerf van dit geheele Kruydt met Suycker/ ende neemt hier van alle morgen de groote van een Notenmuskaet in: ofte drinckt van de Wijn daer dit kruydt in geweeckt heeft.’ Ook in de volksgeneeskunst was dit halfparasitische plantje ter genezing van staar geen onbekende, maar wel werd de raad gegeven, alvorens zich te bukken om het plantje te plukken, nog eenmaal naar boven te kijken. De soortnaam officinalis beduidt dat de Ogentroost in de apotheek gebruikt werd.
