Gepubliceerd op 09-12-2019

Eródium | Eródium cicutárium: Reigersbek

betekenis & definitie

De geslachtsnaam Erodium komt van het Griekse woord erodios, dat reiger beduidt, en slaat op de vorm van het vruchtje dat op een reigersnavel lijkt. Vroeger ook reeds in de middeleeuwen beschouwde men de Reigersbek als een Geraniumsoort, hetgeen niet zo verwonderlijk is, want Erodium en Geranium zijn aan elkaar verwant. Zo noemde Linnaeus de Reigersbek nog Geránium cicutárium.

Door de Franse botanicus Ch. L. l’ Heritier de Brutelle werd in 1787, in zijn monografie over de ooievaarsbekachtigen, op botanische kenmerken de verschillende Reigersbekken van het geslacht Geranium afgesplitst. De wetenschappelijke soortnaam cicutarium kreeg de plant naar de vorm van de bladeren, die veel lijken op die van het geslacht Cicúta: Waterscheerling.

De naam Reigersbek kreeg de plant omdat, nadat de bloemblaadjes zijn afgevallen, de vijfkleppige splijtvrucht, van een soort stekel voorzien, met de kelk sterk doet denken aan een reigersbek. Naast Reigersbek komen we ook namen tegen als Ooievaarsbek in het Fries Earrebarrebek - en Eiberbek. De naam Storksnavel in de Overijselse Achterhoek zal wel ontstaan of overgenomen zijn uit het nabije Duitse gebied waar de plant Storckschnabel genoemd wordt. De naam Kraanhals in het graafschap Zutphen duidt eveneens op de vorm van de vrucht; wellicht is deze naam ontleend aan oude kruidboeken, waarin bij Fuchs gesproken wordt van Craenhals of, zoals Otto Brunfels in 1532 in zijn Contrafeyt Kreuterbuch schrijft: ‘Dieweil sie knöpfflin bekommen mit langen Schnäbeln, gleich einem Storckenschnabel oder Kranichhals.’ In het werk The names of Herbs van W. Turner (1548) treffen we de naam ‘Cranesbyl’ aan. Bij genoemde Fuchs vinden we 00k als volksnaam genoemd Herdersnaelde. We betwijfelen sterk of dit een echte Nederlandse volksnaam is, want in de oorspronkelijke Zwitserse editie van zijn Neu Kreuterbuch van hetzelfde jaar (1543) geeft hij als volksnaam op Hirtennadel. De Nederlandse naam moet men dus als een letterlijke vertaling beschouwen. Op zich zelf is het geen onaardige naam, wanneer men op de spits toelopende vrucht let. Reeds lang staat het kruid bekend als bloedstelpend, vooral bij bloedingen van de baarmoeder en andere inwendige bloedingen. Dat de plant nog in de geneeskunde wordt aangewend kunnen we opmaken uit het voorkomen in de Codex medicamentorum Neerlandicus als Herba erodii cicutaria. In de echte volksgeneeskunst heeft de Reigersbek geen rol van enige betekenis gespeeld.