Het betrekkingsaspect geeft aan, hoe de inhoud van de mededeling opgevat dient te worden, bijvoorbeeld als een grapje, als een bevel of als een verzoek. In die zin wordt het betrekkingsaspect een zogenaamde 'metacommunicatie' genoemd: het is een communicatie over de communicatie en geeft indirecte informatie over de bedoelingen. Veel problemen in de menselijke communicatie ontstaan, doordat mensen de bedoeling van wat gezegd wordt moeten interpreteren.
Met non-verbale tekens, zoals onze houding, onze gebaren, ons stemvolume, onze spreektoon en onze gelaatsmimiek, etc., proberen we uit te drukken hoe de inhoudelijke boodschap opgevat dient te worden en hoe wij de verhouding / relatie met de ander zien / wensen.
Mensen geven zich gewoonlijk rekenschap van de verschillende manieren waarop anderen de verhouding tot hen definiëren. We vragen ons dan af wat die ander bedoeld met die opmerking.
Voorbeeld: als mijn baas mij vraagt of ik koffie in wil schenken is de inhoud van de vraag wel helder, hoe ik de vraag op moet vatten is niet onmiddellijk duidelijk. Als mijn baas dat verzoek aan mij doet terwijl ik ergens druk mee bezig ben en hij met zijn secretaresse zit te kletsen, definieert hij de relatie (verhouding) met mij als een verzoek wat in zijn ogen past bij de positie die hij ten opzichte van mij inneemt. Afhankelijk van mijn inschatting / opvatting van hoe mijn baas en ik ons onderling verhouden tot elkaar, zal ik akkoord gaan en koffie inschenken of niet akkoord gaan en voorstellen dat hij dat zelf kan doen. Van de verschillende manieren waarop mensen zelf de verhouding met hun gesprekspartners definiëren geven zij zich vaak minder rekenschap dan van de manier waarop de ander de relatie met hen definieert. In contacten is altijd sprake van actie en reactie waar weer een reactie / actie op volgt, het één roept het ander op. De opmerking van de één beïnvloedt de reactie van de ander, enzovoorts.
Als je een interactie probeert te analyseren en in stukjes knipt, zie je dat interactiereeksen, eigenlijk verschillende rondes in het contact zijn. Actie en reactie verlopen in vorm van een cirkelvormig proces. Door de wederzijdse beïnvloeding wordt het snel al heel moeilijk het zogenaamde begin punt van de interactie- cirkel te vinden. Wij zelf zijn snel geneigd de actie bij de ander te laten beginnen, onze gesprekspartner doet echter hetzelfde, veel ruzies gaan daarom ook heel vaak over wie 'er' begon!
Als ik me onderdanig ten opzichte van een collega gedraag, dan vraag ik de ander de leiding te nemen en daarmee roep ik dominant gedrag op bij die ander op dat moment. Ik kan deze collega op een ander moment gaan verwijten zich dominant te gedragen ten opzichte van mij , maar realiseer me niet altijd wat ik met mijn gedrag in het verleden opriep bij de ander, wie begon nu eigenlijk met wat. Het probleem is dan dat deze collega in mijn ogen ten onrechte meende dat ik mezelf altijd en in alles onder hem plaats. In onze onderlinge verhouding zal ik dan iets moeten zeggen over hoe ik de verhouding anders zie dan mijn collega, als hij zich dominant t.o.v. mij opstelt.
Als ik zwijg, dan houd ik een scheve onderlinge verhouding in stand.
