[Eng., oorlogsspel], o. (-s), (ook: conflictsimulatiespel), spel waarin een al dan niet historische veldslag wordt gesimuleerd.
(e) Wargames zijn in principe al zeer oud. Zo is de oervorm van het schaakspel, het Indische saturanga uit de 3e eeuw v.C, een gestileerde weergave van een treffen tussen twee legertjes uit die tijd. De moderne wargames zijn voortgekomen uit het Kriegsspiel, een theoretische oefening op de kaart voor officieren van het Duitse leger in de 19e en 20e eeuw. Nadat de Amerikaan Charles Roberts in 1953 het spel Tactics had gepubliceerd, kwamen wargames ook voor het grote publiek ter beschikking. Tactics werd gevolgd door een stroom van honderden wargames van tientallen ontwerpers en uitgevers.
De veldslagen die worden gesimuleerd, lopen in de tijd uiteen van de oudheid (b.v. de belegering van Alesia in 52 v.C.), via de Napoleontische tijd (b.v. de slag bij Waterloo in 1815) en de huidige tijd (b.v. het oversteken van het Suezkanaal door Israëlische eenheden in 1973) tot in de toekomst (b.v. Starship troopers: naar de gelijknamige sf-roman van R.Heinlein). Ook de omvang van het gebeuren varieert sterk: van complete veldtochten tot patrouille-acties. De meeste wargames spelen op het land, maar er zijn er ook die operaties op zee of in de lucht tot onderwerp hebben.
Een wargame bestaat in het algemeen uit een speelveld waarop een gestileerde kaart van het slagveld is afgedrukt. Hieroverheen is een netwerk van velden (gewoonlijk zeshoeken) getekend ten behoeve van de positionering en verplaatsing van de eenheden. De eenheden worden voorgesteld door (kartonnen) fiches waarop hun eigenschappen staan aangegeven met behulp van cijfers. Het spelverloop wordt geregeld door middel van een zeer gedetailleerd en vaak omvangrijk reglement, dat weliswaar voor elk spel anders is, maar waarin steeds dezelfde factoren terugkeren. Gewoonlijk mogen de eenheden zich over een gegeven aantal velden verplaatsen, afhankelijk van het type (b.v. cavalerie verder dan infanterie) en de terreintoestand. Als een eenheid op een vijandelijke eenheid stuit, wordt aan de hand van een waarschijnlijkheidstabel en de kracht van de beide betrokken eenheden, eventueel gewijzigd door de toestand van het terrein enz., en met behulp van een dobbelsteen uitgemaakt wie dat ene treffen gewonnen heeft.
De winnaar van het spel als geheel wordt gewoonlijk bepaald aan de hand van punten, die verkregen worden voor het bezetten van bepaalde velden of het vernietigen van vijandelijke eenheden. De winnaar van het spel hoeft niet altijd de partij te zijn die de historische ontmoeting heeft gewonnen.
Naast de groep van wargames in de vorm van bordspelen, bestaan ook wargames die gespeeld worden met behulp van miniaturen, waarbij b.v. drie miniatuursoldaatjes een infanteriebataljon voorstellen. Deze wargames zijn voortgekomen uit het vroegere spelen met tinnen soldaatjes. De schrijver H.G.Wells heeft in zijn boek Little wars (1913) voor het eerst regels voor dit soort spelen geformuleerd. Sindsdien zijn er m.n. in Groot-Brittannië en de VS standaardregels voor dit soort wargames ontwikkeld, terwijl er een tak van industrie is ontstaan die zich bezighoudt met het fabriceren van de miniaturen.
Nog een andere vorm van wargames zijn de rollenspelen waarbij ieder van een groep van spelers (meestal meer dan vier) de rol op zich neemt van een land of individu en een in de spelregels omschreven doel tracht te bereiken. De bekendste vertegenwoordigers van dit type spelen zijn Diplomacy, waarin de spelers de landen van het Europa van vlak voor de Eerste Wereldoorlog spelen, en Dungeons and dragons, waarin de spelers een karakter spelen in een magisch land en een schat uit de kerker van een kasteel moeten zien te roven, waarbij zij bedreigd worden door allerlei monsters. Bij deze rollenspelen is dikwijls een scheidsrechter noodzakelijk die het spelverloop regelt en de spelers van informatie voorziet.
LITT. J.F.Dunnigan, The complete wargames handbook (1980); N.Palmer, The best of board wargaming (1981); P.Griffith, The Sandhurst book of wargames (1982).
