Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek (1985)

Gepubliceerd op 09-03-2021

Komeet

betekenis & definitie

v./m. (-eten), (ook: staartster), nevelachtig lichaam dat maar gedurende korte tijd zichtbaar blijft.

(e) Kometen zijn hemellichamen met een relatief zeer geringe massa (minder dan een miljoenste van die van de aarde). Vrijwel alle massa bevindt zich in de kern, die uit een samenklontering van bevroren gassen, ijs, gruis en stof bestaat. In de buurt van de zon gaan de gassen verdampen, waardoor er een wolk van gas en stof ontstaat (de koma). Deze materie blijft in de vorm van een staart bij de komeet achter. In 1980 en 1982 heeft men met behulp van radar de diameter van de kern van de kometen Encke en Grigg-Skjellerup kunnen bepalen. De eerste heeft een diameter van 1,0—7,6 km, de tweede van tenminste 800 m.

In 1982 werd met behulp van een speciale zonnecamera aan boord van de Amerikaanse militaire kunstmaan P 78-1 ontdekt dat er af en toe een komeet op de zon botst. Dit gebeurde op 30.8.1980 en op 27.1. en 20.6.1981. Zoiets was nog nooit eerder waargenomen. Deze kometen behoren tot de Kreutz-groep, d.w.z. tot de kometen die rakelings langs de zon scheren. Sinds het einde van de 17e eeuw heeft men enkele van deze kometen ontdekt; men vermoedt dat het hier gaat om fragmenten van één oerkomeet, die in verschillende stadia (tijdens passages langs de zon) uiteen zouden zijn gevallen. Of het op de zon botsen van kometen vaker voorkomt dan de keren dat men dit toevallig heeft waargenomen, weet men nog niet.

De eerste ruimtesonde die naar een komeet werd gezonden, was de Amerikaanse ISEE-3, later omgedoopt in ICE (International Cornet Explorer). Voorheen draaide deze sonde als kunstmaan om de aarde, o.a. voor het bestuderen van de stroom geladen deeltjes van de zon (de zonnewind). Eén van de instrumenten daartoe was ontwikkeld door het Laboratorium voor Ruimteonderzoek in Utrecht. In dec. 1983 werd de ICE na het voltooien van een aantal gecompliceerde baanmanoeuvres op weg naar komeet Giacobini-Zinner gestuurd, waar hij in sept. 1985 langs vloog door de koma.

De tweede komeet die door ruimtesondes wordt bezocht, is de komeet van Halley. Deze komeet werd op 16.10.1982 herontdekt met de 5 m Hale telescoop op Mount Palomar, op slechts 0,6 boogseconden van de voorspelde plaats aan de hemel. De komeet bevond zich toen nog ver buiten de baan van Saturnus. De komeet bereikt op 9.2.1986 haar kortste afstand tot de zon. In mrt. van dat jaar moet de komeet van nabij bestudeerd worden door de Europese ruimtesonde Giotto, de Russische Vega-1 en 2 en de Japanse MS-T5 en Planet-A, terwijl op veel grotere afstand ook de Amerikaanse Pioneer-Venus en de ICE de komeet zullen waarnemen.

De Ned.-Amerikaanse infraroodsatelliet IRAS ontdekte in 1983 zes kometen, waarvan er twee (1983d en 1983e) de aarde op minder dan 10 mln. km afstand passeerden. Het is voorzover bekend nog niet eerder voorgekomen dat zo kort na elkaar twee kometen de aarde zo dicht zijn genaderd. Volgens een onderzoek van de Amerikaanse astronomen Z.Sekanina en D.K.Yeomans zou de aarde eens per 33-64 mln. jaar door een komeet kunnen worden getroffen.