[Gr.], m., (geneeskunde) acute huidziekte, gevormd door uitslag van een of meer bij elkaar liggende blaasjes.
(e) Men kent twee vormen van herpes, nl. herpes simplex en herpes zoster (zie gordelroos). Herpes simplex wordt veroorzaakt door een virus uit de papova-groep. Het is een DNA-virus waarmee alleen de mens geïnfecteerd kan worden. Herpes simplex kan veroorzaakt worden door twee verschillende typen van dit virus. Zij verschillen in structuur, groei-eigenschappen op kweekmedia en in epidemiologische kenmerken. Type-I-infecties komen voornamelijk voor in en rond de mond.
De meeste mensen komen op kinderleeftijd met het virus in contact. De infectie kan subklinisch verlopen. Er zijn dan nauwelijks zichtbare huiden slijmvliesafwijkingen. Maar er kan ook een heftige ontstekingsreactie optreden, meestal gelokaliseerd in het mondslijmvlies, gepaard gaande met hoge koorts (Stomatitis herpetica ). Hierbij is het tandvlees rood en gezwollen en bloedt het gemakkelijk. Verspreid door de mond vindt men kleine blaasjes bedekt met een wit beslag.
Eten en drinken is vaak erg pijnlijk. Type-II-infecties zijn voornamelijk gelokaliseerd rond de geslachtsorganen (herpes genitalis). Het eerste contact met dit virus treedt meestal pas op in de geslachtsrijpe leeftijd, aangezien de overdracht voornamelijk via geslachtsverkeer plaatsvindt. De oude stelregel dat herpes-type-I boven de gordel en type-II eronder voorkomt, gaat echter lang niet altijd op. M.n. type-I treedt ook nog wel eens op rond de geslachtsorganen. Zowel type-I als type-II-infecties kunnen na genezing terugkomen zonder dat men opnieuw met het virus in contact komt. Dit komt doordat het virus bij sommige mensen in sluimerende toestand in de zenuwen aanwezig kan blijven.
Door verschillende factoren zoals koorts, menstruatie en zonbestraling kan dan reactivering van het virus optreden, waardoor in het corresponderende huidgebied opnieuw verschijnselen optreden. Bij type-I uit zich dit meestal in blaasjes op de lippen of rond de mond (herpes labialis). Men spreekt ook wel van koortsuitslag. Over het algemeen heeft men hier weinig last van. De blaasjes bevatten aanvankelijk helder vocht, dat later troebel wordt en soms zelfs etterig. De blaasjes kunnen barsten of indrogen. Zij genezen daarna weer vanzelf, tenzij een superinfectie met bacteriën optreedt. Een recidiverende herpes genitalis geeft in principe dezelfde klachten, maar vaak zijn deze iets heviger en pijnlijker.
Daarnaast zijn ook de lymfeklieren in de lies vaak gezwollen en pijnlijk. Als de infectie meermalen terugkeert, worden ook hier de verschijnselen geleidelijk steeds minder hevig. Voor herpes genitalis bestaat veel meer vrees dan voor herpes labialis. Hier zijn verschillende redenen voor: ten eerste komt herpes genitalis meer voor dan vroeger (vooral in de VS); ten tweede is het in verband gebracht met kanker van de baarmoedermond. Daarom raadt men wel aan om vrouwen met herpes genitalis jaarlijks te controleren op kanker van de baarmoedermond. Indien dit in een vroeg stadium ontdekt wordt, is volledige genezing mogelijk; ten derde is er nog altijd geen effectieve therapie om te voorkomen dat de ziekte opnieuw optreedt.
Tenslotte kan het virus in zeldzame gevallen een dodelijk verlopende infectie geven bij pasgeborenen, meestal ten gevolge van besmetting van het baringskanaal. Om die redenen wordt bij zwangeren met herpes genitalis soms een keizersnede verricht, nl. als de moeder bij de bevalling blaasjes heeft. Al deze factoren kunnen de oorzaak zijn van psychoseksuele en psychosociale problemen, waarvoor intensieve begeleiding noodzakelijk kan zijn.
