o., het onderwerpen van de gehele bevolking of een bevolkingsgroep aan een medisch onderzoek.
(e) Men onderscheidt twee soorten bevolkingsonderzoek, nl. screening en epidemiologisch onderzoek. Bij screening verricht men bij grote groepen mensen een eenvoudig onderzoek, dat is gericht op het vroegtijdig opsporen van symptomen van veel voorkomende ziekten. Voorbeelden van screening zijn bloedonderzoek (zgn. hielprik) bij pasgeborenen op fenylketonurie (PKU), onderzoek naar baarmoederhalskanker, borstkanker, controle bij zuigelingen, kleuters en schoolkinderen (o.a. op gehoor- en gezichtsstoornissen).
Een epidemiologisch bevolkingsonderzoek verricht men bij zorgvuldig geselecteerde groepen van de bevolking die aan bijzondere risico’s zijn blootgesteld, zoals gehooronderzoek bij werknemers in bepaalde takken van industrie, bloedonderzoek bij werknemers in bepaalde chemische industrieën. Er worden bepaalde dingen gemeten en de onderzochte mensen worden gedurende een lange periode steeds gecontroleerd. Met deze vorm van onderzoek tracht men nieuwe kennis te vergaren waardoor o.a. oorzakelijk verband tussen klachten, ziekten, sterfte en milieubelasting is aan te geven. Epidemiologisch onderzoek biedt de mogelijkheid na te gaan of binnen de groep mensen die bij een bron van verontreiniging wonen, een bepaalde gezondheidsstoring vaker voorkomt dan bij een groep niet-blootgestelde personen van dezelfde leeftijd, leefgewoonte, hetzelfde geslacht enz.
De milieuverontreiniging die in dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde gebieden aan de orde is, maakt dat velen een bevolkingsonderzoek wenselijk achten. Artsen zijn echter lang niet altijd in staat zo’n onderzoek doeltreffend en wetenschappelijk verantwoord uit te voeren. Er zijn b.v. ten minste 50 000 nieuw ontwikkelde chemicaliën in de westerse wereld in omloop, en over vele van deze chemicaliën, die tot vergiftigingsverschijnslen kunnen leiden, is nog niets te vinden in de leerboeken over interne geneeskunde, omdat de tijd nog te kort is geweest om alle ervaringen te registreren. Een bevolkingsonderzoek biedt alleen perspectief als er een duidelijk gedefinieerde chemische belasting bestaat en er ervaringen of duidelijke vermoedens zijn over specifieke risico’s op gebied van b.v. kanker, voortplanting, zenuwbeschadiging. Dit wil nog niet zeggen dat een bevolkingsonderzoek altijd zinloos is. Het vastleggen van gegevens over dosis en duur van blootstelling en het volgen van duidelijk gedefinieerde groepen blootgestelde personen (en controlegroepen) levert op de lange duur een waardevolle bijdrage aan het registreren van vooral lang uitblijvende, late effecten.
