Zeldzame aarden - komen in de natuur gewoonlijk in elkanders gezelschap voor en wel als silikaten : ceriet, gadoliniet, orthiet, hellandiet, thoriet, zirkoon, eudialiet; als titdnosilikaten: yttrotitaniet, johnstrupiet, mosandriet, rinkiet, rosenbuschiet, tscheffkiniet; als tinataten: knopiet; als tantalocolumbaten: samarskiet, yttrotantaliet, fergusoniet, aeschyniet; als carbonaten: lanthaniet, bastnasiet; als fosfaten : monaziet ; als hallogeenzouten: yttroceriet en yttrofluoriet. — Al deze mineralen behooren tot de zeldzame, de meeste tot de zeer zeldzame; om volledig te zijn had de opsomming nog met een groot aantal mineralen moeten worden uitgebreid, die deels slechts een enkele maal gevonden, deels nog onvoldoende als zelfstandige soort vastgesteld zijn. Vóór 1880 werden zij slechts gezocht voor wetenschappelijke doeleinden. In dat jaar begon Auer zijn onderzoekingen over verbeteringen van het nuttig effect der gasverlichting, die leidden tot de invoering der gloeikousjes ; voortgezette onderzoekingen brachten de groote beteekenis van het thorium voor dit doel aan het licht en was oorzaak van een koortsachtig zoeken naar thoriet. De prijs van thoriumnitraat liep in 1895 op tot f 1100 per K.G. Toen waren echter reeds afzettingen van monazietzand gevonden en nieuwe, zeer uitgestrekte, zouden spoedig gevonden worden, waarvan de exploitatie overvloedig in de behoefte aan thoriumoxyde zou voorzien.
Dat zand is sedert het eenige uitgangsmateriaal geworden voor de winning van de z. a. in het algemeen en van de meest waardevolle daarvan, het thoriumoxyde, in het bijzonder; kleine hoeveelheden thorium worden gewonnen uit thorianiet. Door wasschen en magnetische scheiding wordt uit het monazietzand een concentraat afgescheiden, dat 97—99 % monaziet bevat. Dit bevat in den regel niet meer dan 5—7 % thoriumoxyde. De afscheiding daarvan is een moeilijk probleem. Verschillende methoden, die nog voortdurend gewijzigd worden, zijn in gebruik.
Zij berusten grootendeels op de verschillende oplosbaarheid van de oxalaten en sulfaten van thorium tegenover die van cerium en de verdere metalen. Het thorium wordt ten slotte omgezet in thoriumnitraat om in dezen vorm te dienen bij de fabricatie der gloeikousjes. Voor de overige zeldzame aarden bestaan voorloopig nog weinig toepassingen; de groote hoeveelheid cerium vooral, die men tot zijn beschikking heeft, wordt slechts voor een klein gedeelte verwerkt tot ceriumalliages voor ontstekers. De prijs van 1 K.G. thoriumnitraat was in 1898 f 225.—, in 1903 f 18.—, in 1905 f 28—, in 1907 f 20.—, in 1908 f 14.—, in 1910 f 11.—. Zie ook AARDEN (ZELDZAME).
