Mach (Ernst), Oostenr. natuurkundige en wijsgeer, geboren 1838, laatstelijk hoogl. in de fysika en daarna ook in de wijsbegeerte te Weenen, maakte als fysicus naam o. a. door onderzoekingen omtrent de theorie der trillingen en van het licht. Meer algemeen bekend is hij als historicus der natuurwetenschap en als wijsgeer, door zijn degelijke werken o. a. Die Mechanik in ihrer Entw. hist.-krit. dargestellt, 7e dr. 1912; Die Prinzipien der Wärmelehre, hist.-kr. Entw., 2e dr. 1900; Die Analyse der Empfindungen, 6e dr. 1911; Erkenntniss u. Irrtum, 2e dr. 1906; Popular-wissens. Vorlesungen, 4e dr. 1910.
M. schrijft klaar, levendig, boeiend en vermag zelfs moeilijke kwesties populair te behandelen. Hij nadert, zonder van hem afhankelijk te zijn, dicht tot het empiriokriticisme van Avenarius. Als wijsgeer begeeft hij zich alleen in kennistheoretische onderzoekingen. Hij leert een streng doorgevoerd empirisme, sensualistisch positivisme. Van metafysika en de fictie van een „Ding an sich” wil hij niets weten. De wetenschap is uit biologisch-praktische behoeften ontstaan en dient ook nu nog voor het behoud des levens en de beheersching der natuur. Zij wil geen onbekende wezenheden grijpen, maar het gegevene, het direct-doorleefbare.
Kennisfuncties zijn levensfuncties, die beheerscht worden door het biologisch principe der denk-oeconomie. Doel der natuurwetenschap in de samenvatting harer resultaten is de spaarzaamste, eenvoudigste begrips-uitdrukking. Alle kennen is een bloot beschrijven van feiten en hun functioneelen samenhang en afhankelijkheid. Het oorzaak-begrip is authropomorf, heeft een bijmengsel van fetischisme en moet vervangen worden door het begrip „functie”. De Materie is slechts een gedachte-symbool voor den wetmatigen samenhang van elementen. Er bestaat geen wezens-verschil tusschen het psychische en het fysische; het onderscheid berust alleen op de richting der beschouwingswijze.
