Actinium - radioactief element, in 1899 door Debierne ontdekt in de uraniummineralen, waaruit Curie en Mevrouw Curie het radium hadden afgescheiden. Onafhankelijk hiervan werd het in 1902 ontdekt door Giesel in de pechblende; hij gaf er den naam emanium aan. Weldra bleek dit echter identiek te zijn met het a. van Debierne. Het a. is totnutoe nog niet in weegbare hoeveelheid verkregen.
In chemisch opzicht is het na verwant aan het thorium en aan de zeldzame aardmetalen, speciaal lanthanium. In het periodieke systeem der elementen neemt het eene plaats in in de Ille groep in de laatste horizontale rij, tusschen radium en thorium. Het atoomgewicht moet liggen tusschen 226 en 230. A. ontstaat uit uranium, doch het is nog niet bekend, op welke wijze. Soddy is van meening, dat het uranium Y door eene β-omzetting en daaropvolgende α-omzetting in a. overgaat. Het atoomgewicht van a. zou dan 226 of 230 zijn, al naar gelang het uranium Y uit uranium-2 of uit uranium-1 ontstaat (zie ook RADIOACTIVITEIT).
Het eerste omzettingsproduct van a. is radioactinium; bij de omzetting, die het β-karakter heeft, worden waarschijnlijk β-stralen uitgezonden, die echter nog niet zijn aangetoond. Derhalve is a. feitelijk niet „radioactief” in den letterlijken zin van hét woord, eerst de omzettingsproducten zenden in sterke mate stralen uit. Uit radioactinium ontstaat door eene α-omzetting, waarbij, bevalve α-stralen, ook β- en γ-stralen worden uitgezonden, actinium X, vervolgens actiniumemanatie (α)1, actinium A (α), actinium B (α), actinium C1 (β). Het laatste product ondergaat eene dubbele omzetting: 99.85% ervan wordt omgezet in actinium D (α), en dit weer hoogstwaarschijnlijk in actinium D2 (β), terwijl 0.15 % in actinium C2 (β) wordt omgezet, en dit in actinium D2 (α). Dit laatste is het eindproduct van de actiniumreeks.
1)De letters α en β tusschen haakjes achter een omzettingsproduct geplaatst, geven aan, welke soort omzetting bij de vorming ervan plaats heeft.
Hieronder volgt eene tabel, waarin achtereenvolgens voorkomen: de elementen der actiniumreeks; hunne vermoedelijke atoomgewichten (waarbij voor dat van a. 226 is aangenomen); hunne atoomgetallen; de tijden, waarin hunne oorspronkelijke hoeveelheid tot op de helft is gereduceerd kortweg „omzettingstijd ” genoemd; den aard der omzetting die ze ondergaan, aangegeven door de letters α en β; den aard der uitgezonden stralen. Wat deze laatste aangaat, zoo beteekent het getal, achter de letter α geplaatst, telkens het aantal c.m., dat de betrokken α-stralen in lucht van 0° en 76 c.m. druk kunnen afleggen. Staat een getal of eene letter tusschen haakjes, dan beteekent dit, dat de betrokken opgave nog niet geheel zeker is.
(Zie ALPHA (α)-STRALEN, BÈTA (β)-STRALEN, GAMMA (γ)-STRALEN, RADIOACTIVITEIT.
