voormalig Italiaans koninkrijk (17201861), geregeerd door vorsten uit het Huis van Savoye, met Turijn als hoofdstad, bestaande uit het eiland Sardinië, Piëmont, Savoye, Aosta, Monferrato, Genua en Nizza. Het ontstond doordat Victor Amadeus n, hertog van Savoye en Piëmont, in 1720 het eiland Sicilië, dat hij met de koningskroon bij de Vrede van Utrecht (1713) had verkregen, ruilde voor het eiland Sardinië.
Karel Emanuel I (1730— 73) streed in de Poolse Successieoorlog met enig succes tegen Oostenrijk en verwierf Novara en Tortona bij de Vrede van Wenen (1738). In de Oostenrijkse Successieoorlog steunde hij Oostenrijk en verwierf bij de Vrede van Aken (1748) gebiedsuitbreiding ten westen van Ticino, ten koste van Milaan. Victor Amadeus III (1773—96) streed in de coalitieoorlogen aan de zijde van Oostenrijk; in 1796 verloor Sardinië Nizza en Savoye. Zijn opvolger Karel Emanuel II (1796-1802) was gedwongen zich in 1798 op het eiland Sardinië terug te trekken, waarna Piëmont bij Frankrijk werd ingelijfd. Karel Emanuel II trad in 1802 officieel als koning af en werd opgevolgd door zijn broer Victor Emanuel I (1802—21), die na de val van Napoleon de verloren gebieden, alsmede Genua, herkreeg. Hij regeerde reactionair, herstelde de inquisitie en gaf grote invloed aan de jezuïeten.
De Sardische liberalen sloten zich daarom aan bij de carbonari en eisten tijdens een opstand in 1821 een grondwet. Victor Emanuel trad af ten gunste van zijn broer Karel Felix (1821—31). Met Franse steun werd Karel Felix in 1831 opgevolgd door Karel Albert (1831-48), wiens liberale opvattingen verwachtingen wekten. Karel Albert stelde, na een liberale grondwet te hebben aangekondigd (1847), zich aan het hoofd van anti-Oostenrijkse bewegingen in Noord-Italië. De nederlagen van Custozza (1848) en Novara (1849) in de Eerste Sardisch-Oostenrijkse Oorlog dwongen hem tot abdicatie ten gunste van zijn zoon Victor Emanuel II (1849-78). Deze handhaafde de liberale hervormingen, alsmede de grondwet van 1848, die ministeriële verantwoordelijkheid omvatte.
Sinds 1852 trad in Sardinië Cavour op als premier. Deze trachtte, met het oog op de begeerde Italiaanse eenheid, door verbetering van de welvaart in Sardinië het koninkrijk een lichtend voorbeeld te doen zijn in Italië en een toepassing van het risorgimento. Deelneming (1855—56) aan de Krimoorlog verhoogde het prestige van Sardinië; Cavour wist op de Vredesconferentie van Parijs belangstelling èn sympathie te wekken voor Sardinië van de zijde van Engeland en Frankrijk. In 1858 wist Cavour een overeenkomst tot stand te brengen (Verdrag van Plombières) met het Frankrijk van Napoleon III, dat Franse steun garandeerde, ingeval Sardinië door Oostenrijk mocht worden aangevallen. In ruil voor Savoye en Nizza werd deze steun geëffectueerd in de Tweede Sardisch-Oostenrijkse Oorlog, die in 1859 uitbrak en die de Italiaanse eenwording inluidde. Bij de vestiging van het nieuwe Italiaanse koninkrijk werd Victor Emanuel II koning van geheel Italië (1861—78).LITT. L.Just, Das Haus Savoyen und der Aufstieg Italiens (1940).
