o. (-len), (ook: pasteur), een toestel voor het pasteuriseren van vloeistoffen.
Men onderscheidt toestellen voor standpasteurisatie en voor doorstroompasteurisatie. De eerste zijn in de eenvoudigste vorm een open vat met een dubbele wand, die dient voor de warmte-overdracht van stoom of heet water, terwijl er altijd een roerwerktuig aanwezig is. Dit type wordt dikwijls als kooktoestel gebruikt voor de bereiding van Produkten als pap, vla en chocolademelk. Na de pasteurisatie dient de dubbele wand voor de afkoeling met koud water. Voor het stromend pasteuriseren van grote hoeveelheden produkt, b.v. melk, worden warmtewisselaars gebruikt. In deze gesloten toestellen wordt het produkt tussen nauwsluitende platen geleid in tegenstroom met het verwarmingsmedium, meestal heet water, zodat een gedwongen loop wordt verkregen.
Het grote voordeel daarvan is, dat de warmte-overdracht kan worden beheerst. Deze toestellen vragen weinig ruimte en hebben geen mechanische aandrijving nodig. De doorstroming van het produkt geschiedt door middel van een voorgeplaatste pomp. Het principe van de platenpasteurs biedt de mogelijkheid de toegevoegde warmte economisch te benutten. Het produkt dat in het pasteurisatiegedeelte de hoogste temperatuur heeft bereikt, wordt zodanig in het toestel teruggeleid, dat het toestromende koude produkt voorverwarmd wordt, nl. in het regeneratief gedeelte. Het regeneratief vermogen van moderne warmtewisselaars kan op ruim 90 % worden gesteld.
Platenpasteurs zijn meestal voorzien van een duurverhitter, waarin het eindprodukt op de gekozen pasteurisatietemperatuur gedurende een zekere tijd (b.v. 15-20 s) wordt gehouden. Ook ontbreken nimmer de ook in platen uitgevoerde koelafdelingen, waarin het produkt door middel van nortonwater en vervolgens door ijswater tot de gewenste eindtemperatuur wordt gekoeld. De platen in de verschillende afdelingen van de pasteurs kunnen deels in serie en/of deels parallel worden geschakeld, en zijn van roestvrij staal gemaakt; het verwarmend oppervlak per plaat bedraagt ca. 0,35 m2; het aantal platen is bepalend voor de capaciteit en het regeneratief vermogen van de pasteurs. De pasteurs zijn voorzien van een thermostaat en een thermograaf. Bij laag-pasteurisatie is bovendien een minimaal-beveiliging toegevoegd, die doorstroming van te laag gepasteuriseerd produkt verhindert. Een bijzonder type pasteur betreft de buizenwarmtewisselaar.
Deze bestaat uit spiraalvormig gewikkelde buis met één, twee of drie concentrisch geplaatste binnenbuizen. Ook hierin wordt het produkt in tegenstroom met het verhittingsresp. koelmedium gebracht voor de overdracht van resp. warmte-en koude-calorieën.
