[Ital.], v./m. (-s),
1. slotstuk van een meerdelig instrumentaal muziekstuk of van een (bedrijf uit een) opera;
2. (sport) beslissingsstrijd;
3. (bouwkunde) frontale spits met kruisbloem.
De finale als laatste deel van een meerdelige compositie (b.v. sonate, symfonie), was in de 18e eeuw altijd vrolijk en snel, liefst een rondo, soms een serie variaties. In de 19e eeuw werd de finale het emotionele tegenwicht voor het eerste deel van een compositie, o.a. bij Beethoven, Brahms en Bruckner.
De operafinale is ontstaan in de 18e-eeuwse opera buffa. Zij vertoont een opeenhoping van handelingen, aria’s en ensembles met als hoogtepunt een zo groot mogelijke meerstemmigheid. In de 18e eeuw waren vooral de rondo-finales zeer populair. Beroemde operafinales werden o.a. gecomponeerd door Mozart (Le nozze di Figaro, Don Giovanni), Beethoven (Fidelio) en Verdi (Falstaff).
