Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-08-2021

Emancipatie

betekenis & definitie

[Lat., vrijlating], v. (-s), het emanciperen of geëmancipeerd worden, m.n. vrijverklaring van slaven, lijfeigenen enz.; zelfstandig maken of verklaren; toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de wet; (Belg.) handlichting.

ROMEINS RECHT

Bij de Romeinen was emancipatio een samengestelde rechtshandeling door middel waarvan een (klein)zoon of -dochter uit de patria potestas werd ontslagen, met als gevolg dat deze een persoon sui iuris werd en rechtsbevoegdheid verkreeg.

SOCIOLOGIE

Emancipatie als gelijkstelling kan op verschillende manieren en in verschillende fasen gebeuren. Er kan sprake zijn van politieke (kiesrecht), sociale (toegang tot alle milieus) en culturele emancipatie (aanvaarding van de eigen stijl), maar ook van emancipatie op alle maatschappelijke terreinen: van de vrouw (zie vrouwenemancipatie), van de arbeider (zie arbeidersbeweging), van de neger (vooral in de VS) en van de joden (zie jodendom), waarmee dan dus gelijkstelling met en vrijheid tegenover andere, vroeger eenzijdig bevoorrechte sociale categorieën wordt aangeduid.

Voor emancipatie bleek vaak het zich organiseren van de achtergestelden een belangrijke voorwaarde. Een bijzondere emancipatorische functie is b.v. in Nederland vervuld door het systeem van de verzuiling, zoals dat tot in de jaren zestig functioneerde. De leiders van elk der zuilen, waarvan de voornaamste de rooms-katholieke, de protestantse en de socialistische waren, hadden zich in feite de emancipatie van hun aanhang tot taak gesteld. Dank zij het feit dat de zuilen zovele terreinen van maatschappelijk leven omvatten, en de invloed van de leiders op de achterban zo sterk was, hebben dezen hun doel min of meer kunnen verwezenlijken. Gevolg hiervan is dat het zuilenstelsel zichzelf als het ware overbodig heeft gemaakt. Het afbrokkelen van de confessionele politieke partijen, de teruglopende aanhang van de kerken, de de-confessionalisatie van tal van verenigingen (o.a. ten dele de vakbeweging), de hoge vlucht van het openbaar onderwijs enz., zijn bewijzen van het feit dat het emancipatieproces van de betrokken sociale groeperingen succes vol is.