Engels natuuronderzoeker, *12.2.1809 Shrewsbury, ♱16.4.1882 Down; kleinzoon van E.Darwin. Darwin studeerde te Cambridge, maakte van 1831-36 als natuuronderzoeker een reis mee aan boord van het oorlogsschip Beagle.
Daarna vestigde hij zich te Down, waar hij zich geheel aan zijn onderzoekingen en publikaties wijdde. Gestimuleerd door een verslag van A.R. Wallace, die op de Molukken tot dezelfde conclusies was gekomen, legde Darwin, mede namens Wallace, op 1.7.1858 voor de Linnean Society of Londen een verklaring af omtrent een door hen opgestelde evolutietheorie. Darwin schreef vervolgens zijn bevindingen neer in On the origin of species by means of natural selection. Oorspronkelijk was dit bedoeld als voorlopige mededeling, maar het werd zijn hoofdwerk.Merkwaardig is dat Darwin vóór zijn reis met de Beagle volledig vasthield aan de onveranderlijkheid van de soorten. Zijn waarnemingen leidden hem evenwel tot andere conclusies, m.n. het feit dat bepaalde soorten uit een levensgemeenschap vervangbaar zijn door andere soorten met gelijke leefgewoonten maar verschillend in morfologie (zoals in Zuid-Amerika).
Verder ontdekte hij op de Galapagos Eilanden dat de verschillende soorten vinken van eiland tot eiland enigszins afweken, waarbij elk soort was aangepast aan het eigen milieu. Hierop ontwierp Darwin de werkhypothese dat soorten evolueren en uit elkaar ontstaan, en ging hij systematisch daaraan alle onderzoekingen toetsen. Hij nam verder aan dat alle individuen binnen een bepaalde soort toevallige variaties in eigenschappen vertonen, hetgeen later juist bleek. Het feit dat alle organismen oneindig veel meer voortplantingscellen produceren dan er ooit volwassen nakomelingen zullen zijn, terwijl aan de andere kant het aantal individuen binnen een soort normaliter nagenoeg constant blijft, deed hem ertoe besluiten dat er grote sterfte optreedt in de strijd om het bestaan (struggle for life).
Darwin concludeerde dat de ene variatie grotere overlevingskans heeft dan de andere (survival of the fittest), waardoor op natuurlijke wijze selectie optreedt (natural selection). Na lange aarzeling publiceerde Darwin de consequenties van zijn theorie met betrekking tot de mens: The descent of man (1871). Aanvankelijk ontmoette Darwin veel verzet.
Werken: Journal of researches into the natural hist. and geology of the countries visited during the voyage of H.M.S. Beagle round the world (2e dr. 1845), Geological observations in British Guyana (1846), On the origin of species by means of natural selection (1859), On the various contrivances by which orchids are fertilized by insects (1862), The variation of animals and plants under domestication (1868), The expression of the emotions in man and animals (1872), The structure and distribution of coral reefs (2e dr. 1875), The effects of cross and self-fertilization in the vegetable kingdom (1876), The different forms of flowers on plants of the same species (1877). Uitgave: The life and letters of C.Darwin, door F. Darwin (3 dln. 1887).
Litt. R.Stölzle, Darwins Stellung zum Gottesglauben (1922); V.Rüfner, Der Kampf ums Dasein und seine Grundlagen in der neuzeitl. Philos. (1929); A. Mignon, Pour et contre le transformisme (1934); J. Rostand, C.Darwin (1947); R.E.D.Clark, Darwin, before and after (1948); P.B.Sears, C.Darwin (1949); J.Dewey, The influence of Darwin on philos. (1952); A.Schierbeek, C.Darwin, hervormer der biologie (1964); R.B.Freeman, The works of C.Darwin (1965); T.F.Glick (red.), The comparative reception of darwinism (1974).
