Nicolaus, eigenlijk: Niklas Koppernigk. Pools sterrenkundige, *19.2.1473 Torún, ♱24. 5.1543 Frauenburg.
Copernicus was koopmanszoon en werd rooms-katholiek geestelijke, studeerde te Krakow (genees- en sterrenkunde), Bologna (kerkelijk recht), Padua en Ferrara, waar hij promoveerde in het kerkelijk recht. Copernicus werd in 1506 arts te Heilsberg en daarna kanunnik van het domkapittel te Frauenburg, waar hij zich aan zijn astronomische studies kon wijden. In het openbare leven onderscheidde Copernicus zich door restitutie van door de Poolse koning ingepalmde bezittingen der Duitse Orde te bedingen en door zijn werk tot verbetering van het Pruisisch-Pools-Litouwse muntwezen. Het Lateraans Concilie zocht inzake kalenderhervorming (1514) zijn advies, dat 67 jaar later in de gregoriaanse tijdrekening werd opgevolgd.Zijn roem dankt Copernicus aan zijn in De revolutionibus orbium coelestium libri sex (1543) neergelegde mening, dat de aarde en de andere planeten zich in een baan rond de zon bewegen. Hij had dit werk al in 1530 klaar, maar zwichtte pas vlak voor zijn dood voor de aandrang van zijn vrienden het te publiceren. De drukker Osiander veranderde, kerkelijk verzet vrezend, het handschrift zodat de mening van de schrijver slechts veronderstellenderwijs werd weergegeven.
Oorspronkelijk stond de Rooms-Katholieke Kerk, in tegenstelling tot Luther en Melanchthon, niet vijandig tegenover Copernicus’ visie. Dit werd anders toen de doorbreking van het ptolemeïsche wereldbeeld (Ptolemaios) onoverzienbare levensbeschouwelijke consequenties bleek te krijgen. In 1616 werd Copernicus’ werk, in verband met de repercussies van Galileï’s publikaties, op de index geplaatst, waarop het bleef tot 1759.
Litt. A.Armitage, Copernicus (1938); H.Eesten, Copernicus und seine Welt (1941); W.E.Peuckert, N.Copernicus (1943); I.R.Ravetz, Astronomy and cosmology in the achievement of N.Copernicus (1965); B.Bienkowska, The scientific world of Copernicus (1973); N.Copernicus (1973); R.S. Westman (red.), The Copernican achievement (1975).
