[Gr. katalogos, lijst, opsomming], m. (-gi of -gussen), lijst, register van voorwerpen (kunstwerken, boeken enz.), van een verzameling, meestal met korte omschrijving, vermelding van bijzonderheden, prijzen van de voorwerpen, in alfabetische, of in stelselmatige orde: alfabetische systematische catalogus.
In het algemeen bestaat er in musea en in bibliotheken met voor het publiek toegankelijke magazijnen (d.w.z. in de meeste openbare bibliotheken) overeenstemming tussen de systematische catalogus en de plaatsing van de voorwerpen, c.q. de boeken. De grote bibliotheken met zgn. gesloten magazijnen, waar de boeken volgens formaat (voornamelijk bandhoogte) worden geplaatst, kennen ter ontsluiting van hun verzameling de volgende catalogi:
1. Alfabetische hoofdwoordencatalogus, waarin het hoofdwoord (d.i. de auteursnaam of bij anonieme boeken het eerste woord, geen lidwoord zijnde, van de titel) de volgorde der titels bepaalt;
2. de systematische catalogus, waarin de volgorde der titels wordt aangegeven door het logisch verband der vakken van wetenschap waartoe de beschreven boeken behoren; bij deze catalogus treft men dikwijls aan een inhoudsoverzicht (conspectus of rotulus genoemd) en een trefwoordenregister;
3. eventueel een trefwoordencatalogus, die de titels rangschikt volgens alfabetische volgorde der trefwoorden, d.i. de (engere of ruimere) omschrijving, c.q. aanduiding van de in het boek behandelde stof; deze catalogus ontsluit de verzameling op (min of meer) beperkte onderwerpen; door verwijzing naar andere trefwoorden poogt men onderlinge verbanden te leggen;
4. de standcatalogus, voor intern bibliotheekgebruik, vermeldt de titels der boeken en tijdschriften in de volgorde waarin zij in het magazijn zijn geplaatst. In een zgn. dictionary catalog(ue) zijn de auteursnamen, de boektitels en de trefwoorden in één alfabet verenigd.
Met uitzondering van Engeland, waar de oudere bibliotheken een alfabetische hoofdwoordencatalogus handhaven in de vorm van folianten, waarbij per pagina de titels worden ingeschreven, resp. ingeplakt, ruimte houdend voor toekomstige aanvullingen, vormen in Europa de continentale bibliotheken hun catalogi met behulp van fiches (één fiche bevat één titel). Soms worden deze fiches in een aantal van 100-200 samengebonden in een boekje (het zgn. Leidse systeem), vaker worden zij in laden vastgezet. De catalogustitels, die worden vervaardigd (behoudens op onderdelen) volgens internationaal overeengekomen regels, omvatten: schrijversnaam en boektitel (met eventueel ondertitel), plaats en jaar van uitgave met naam van uitgever (impressum), bijzonderheden omtrent het boek, zoals o.a. aantal pagina’s, illustraties en formaataanduiding (collatie); zo nodig krijgen de titels een annotatie. De fiches geven tevens het plaatsnummer (signatuur), dat bij aanvraag dient te worden opgegeven, alsmede het nummer in de systematische rangorde (notatie). De catalogus van een vakbibliotheek of van een zeer grote bibliotheek kan tevens betekenis hebben als bibliografie, vooral als deze in boekvorm is gepubliceerd. De mechanisering van de catalogusbouw door middel van een computer maakt regelmatige publikatie in boekvorm mogelijk.
Een aparte groep vormen de catalogi van uitgeverij (fondscatalogi, beschrijvende lijsten van (nog) beschikbare uitgaven), boekhandel en antiquariaat (veilingscatalogi met van de bibliotheekcatalogi afwijkende rangschikking van de titels, afwisselend op hoofdwoord en trefwoord); zij beschrijven verzamelingen die bedoeld zijn om uiteen te gaan. Sommige, veelal nationale, bibliotheken stellen catalogi samen, waarin naast (gedeelten van) het eigen bezit ook dat van andere bibliotheken is opgenomen (centrale catalogus).
LITT. H.E.Greve, Theorie van den catalogus (1941); K.Löffler, Einführung in die Katalogkunde (2e dr. 1956); M.F.Tauber, Cataloguing and classification (1960); C.D.Needham, Organizing knowledge in libraries (1964); R.Collison, Published library catalogues. An introduction to their contents and use (1973); Regels voor de titelbeschrijving van boeken en periodieken; voorlopige uitgave (1975).
