Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 30-05-2019

Bloedkleurstof

betekenis & definitie

v./m. (-fen), (ook: bloedpigment), stof die het bloed zijn kleur verleent.

De bloedkleurstoffen transporteren in een circulatiesysteem zuurstof van het ademhalingsoppervlak naar de weefsels van het organisme. Bij de meeste dieren met een circulatiesysteem komen deze pigmenten voor; sommige naaktslakken missen dergelijke kleurstoffen: zij kunnen via de huid en ademhalingsorganen voldoende zuurstof in het bloed opnemen. Bij zoogdieren is de hoeveelheid zuurstof die in het plasma oplosbaar is niet meer dan ca. 0,3 volumeprocent. Bij de mens bevat het slagaderlijke bloed 19 volumeprocent zuurstof, waarvan 98 procent gebonden is aan de bloedkleurstof hemoglobine. Bij de gewervelden functioneert het bloedpigment continu als transportpigment van zuurstof, bij sommige dieren slechts als zodanig bij lage zuurstofspanningen en bij weer anderen fungeert het als een zuurstofreserve in tijden van zuurstofgebrek. Bovendien zijn de bloedpigmenten ook als buffers en voor het transport van kooldioxide van belang, en leveren zij als bloedeiwitten een bijdrage in de colloïd-osmotische druk.

Tot de zuurstoftransporterende pigmenten worden gerekend: hemoglobine, hemerytrine, hemocyanine en chlorocruorine. Deze bloedpigmenten bevatten in het molecule een metaalatoom; voor hemoglobine, hemerytrine en chlorocruorine is dat ijzer, terwijl het voor hemocyanine koper is. Hemoglobine is het meest verbreid voorkomende bloedpigment: bij alle gewervelden (in de rode bloedlichaampjes), bij sommige stekelhuidigen (bij de zeekomkommers eveneens in bloedlichaampjes), en bij vele wormen (opgelost in het bloedplasma), zoals bij regenwormen en zeepieren. Ook wordt hemoglobine aangetroffen in coeloomvloeistofcellen en bloedplasma bij wormen van het geslacht Terebella, bij sommige kreeften en insekten, bij verschillende weekdieren (zowel in lichaampjes als in plasma), en in sommige eencelligen (Paramaecium, Tetrahymena).

De hemerytrinen zijn gevonden in sommige wormen (Magelona, Dendrostomum) en in de brachiopode Lingula. Hemerytrine is gelokaliseerd in lichaampjes en is violetkleurig, chlorocruorine (groen) komt voor in het plasma van enige polychete wormen. Bij Potamilla komt in de spier hemoglobine voor, en in het bloed chlorocruorine. Bij Serpula komen zowel hemoglobine als chlorocruorine in het bloed voor.

Hemocyanine is na hemoglobine het meest verspreid voorkomend bloedpigment. Het komt in vele groepen van weekdieren voor (Amphineura, inktvissen en slakken). Bij de geleedpotigen worden hemocyaninen aangetroffen bij de kreeften en krabben, en bij de degenkrab, zie ademhaling.

< >