Inwendige voorstelling van een gewenst object in het milieu, gebruikt bij foerageergedrag
De Nederlandse ecoloog Luuk Tinbergen introduceerde in 1960 het concept zoekbeeld, naar aanleiding van zijn onderzoek naar de predatie op insecten door koolmezen. Hij nam waar dat koolmezen hun voedselkeuze konden afstemmen op de meest abundante prooien.
Het zoekbeeld veroorzaakt een “switch” in de functionele respons. Als een prooi zeldzaam is wordt hij niet gezien en wordt er dus nauwelijks van gegeten, d.w.z. minder dan verwacht in verhouding tot de dichtheid. Bij toename van de dichtheid zal een prooi op een gegeven moment in het zoekbeeld vallen en dan juist meer dan evenredig gegeten worden. Het gevolg is dat de functionele respons S-vormig wordt.
Het evolutionaire effect van foerageren volgens een zoekbeeld staat bekend als apostatische selectie. Het leidt tot behoud van de variatie in een soort omdat zeldzame fenotypes steeds de gelegenheid krijgen in aantallen toe te nemen. Genetische variatie blijft in stand (balancerende selectie).
De vorming van zoekbeelden bij het foerageren is gunstig voor de predator omdat prooien sneller herkend worden en bij concentratie op één prooi de behandeltijd verkleind wordt. Het is een mechanisme dat leidt tot optimaal foerageren. Het voorkomt dat een predator te lang op een plek verblijft waar de favoriete prooi uitgeput raakt.
Essentieel voor het werken met een zoekbeeld is dat de predator kan leren. Dat is bij veel vogels het geval. In een klassiek experiment met blauwe gaaien die geconfronteerd werden met verschillende motten bleek dat de gaaien veel sneller leerden te pikken naar de prooi als er steeds één soort mot werd aangeboden.
