Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 22-10-2019

Predatie

betekenis & definitie

Het vangen en eten van levende prooidieren als voedingswijze van roofdieren

Predatoren (roofdieren) zijn carnivoor, maar veel predatoren eten naast levende prooi ook aas (niet door henzelf gedode dieren) of afval. Een predator beschikt meestal over klauwen, een aangepast gebit met scherpe kiezen of een speciale snavel, nodig om een prooi te doden en te verwerken. Predatoren zijn meestal sterk beweeglijk maar niet altijd (bijvoorbeeld zeesterren die prederen op schelpdieren). Veel predatoren, met name die in groepen jagen (bijv. wolven), kunnen een prooi aanvallen die groter is dan zijzelf.

Het gedrag van predatoren is veelvuldig door evolutiebiologen bestudeerd. Veel predatoren vertonen optimaal foerageren (zie het betreffende lemma). Vanwege de benodigde intensieve coördinatie tussen het gezichtsvermogen en het bewegingsapparaat hebben predatoren gemiddeld grotere hersenen dan herbivoren.

Predatie is een belangrijke selectiekracht in de evolutie van prooien. Veel morfologische kenmerken (waarschuwingskleuren, schutkleuren, stekels) en gedragskenmerken (vluchten, stilzitten, nachtactiviteit) van prooien zijn te zien als aanpassingen aan predatiedruk. De sterke sociale oriëntatie van primaten en de mens is te verklaren vanuit de bescherming die een groep biedt tegen roofdieren.

Tenslotte is predatie ook een factor die verscheidenheid van prooipopulaties kan vergroten, bijvoorbeeld als zeldzame prooien niet gegeten worden en talrijke prooien juist wel (zie het lemma functionele respons). Het verschijnen van predatoren wordt gezien als een factor die bijdroeg aan de explosie van biodiversiteit in het Cambrium.

Predatoren controleren prooipopulaties maar worden omgekeerd gereguleerd door prooipopulaties. Dit kan leiden tot langdurige predator-prooi-oscillaties zoals voorspeld door het Lotka-Volterra-predator-prooimodel. Regulatie van prooien door predatoren onder in een voedselketen draagt bij aan de stabiliteit van ecosystemen.