BALEN (Matthijs) (1), geb. te Dordrecht 1 Oct. 1611, zoon van Jan Balen Matthijsz. en Elizabeth van Bokstaal, overl. aldaarna 1677. Misschien was hij garentwijnder van beroep.
Hij werd gerekend tot de dordtsche dichtschool, maar zijn poëzie is zeer middelmatig. Maar vooral was hij ‘een ijverig en groot onderzoeker der oudheden,’ vooral blijkens zijn hoofdwerk, de Beschryvinge derstad Dordrecht (Dordr. 1677, 4o.; een andere uitgave bestaat niet, wel zijn er exemplaren op groot papier met bijgevoegde platen enz.). Dit werk heeft nog steeds waarde. Balen had niet alleen toegang ‘tottet kantoor ter Tresorie, ter Secretarie enz., om aldaar te mogen doorzoeken, 't geene konde dienen totte Beschrijvinge van onze stad,’ maar heeft daarnaast ook andere bronnen in handschrift geraadpleegd. Over boek I (de oudste geschiedenis) vgl. Smits, Verhandeling over den alouden staat, de eerste bevolking en volgende geschiedenis van Zuid-Holland (Dordr. 1824). Boek II (opkomst der stad; kerken en kloosters) is voornamelijk geput uit een oude Ms. beschrijving van Dordrecht, en bevat ook veel merkwaardigs over dordtsche geleerden. Ook boek III (regeering, privilegiën, burgerlijke gebouwen) is in menig opzicht belangrijk; maar Balen's eigen waarnemingen kunnen ‘geenszins den toets van een naauwkeurig onderzoek
doorstaan’ (van de Wall, Verh. over de Handv. 23). Boek IV (geschiedenis der stad) is slordig bewerkt en ‘meer geschikt om een verward dan geregeld denkbeeld van de lotgevallen der stad te geven’ (van de Wall, t.a.p.). Daarna komen nog de veel gebruikte Geslachtboomen der adelijke, aeloude, voortreffelijke en aanzienlijk Heeren-geslachten van en in
Dordrecht, die ook afzonderlijk voorkomen. Met alle gebreken behoort het werk van Balen tot de goede stedebeschrijvingen. Hij stond met dichters, geleerden en regeeringsleden in betrekking, o.a. metCamphuysen en Oudaen. Hij huwde 19 Oct. 1639Christina van den Tak (overl. 18Oct. 1642), 17 Apr. 1644 Martina Savary (overl.30Oct. 1652);21 Dec. 1653Elizabeth van Rijnberk (overl. 29 Dec. 1684).
Zie: Schotel, Jaarboekje voor Dordrecht 1841,24 vlg.; Nijhoff, Bibliographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen, in voce.
Brugmans,
