Weer zo’n eigengebakken term van twee Griekse woorden. ‘Watergeneeskunde’ is de vertaling en daarmee is dan meteen gezegd waar het precies om gaat. Water werd door de school van Hippokrates al aanbevolen en in het antieke Rome speelden de badhuizen een belangrijke rol.
Men baadde niet alleen in deze instituten, maar werd er tevens gemasseerd en behandeld tegen ziekten. Men kon er ook gezellig pratend van een beker wijn genieten. Omdat de hele badcultuur een wufte naam gekregen had, begon het jonge christendom er zich tegen af te zetten. De middeleeuwen waren daarom een ontstellend vieze tijd. De stank moet overal te snijden zijn geweest. Het wassen van patiënten gold als een soort euthanasie, een bad kwam dicht bij zelfmoord.Men schreef achttiende eeuw toen de broers Siegmund en Johann Siegmund Hahn in Duitsland met water als geneesmiddel begonnen te werken. Omdat Hahn ook ‘kraan’ betekent, lag het voor de hand dat ze al gauw de bijnaam ‘de gebroeders Waterkraan’ hadden. Belangrijke ontdekkingen lijken vaak in de lucht te hangen, want na de beide broers deed Priessnitz helemaal op z’n eigen houtje eenzelfde soort ontdekking. Terwijl Priessnitz nog leefde. ontplooide pastoor Kneipp zijn activiteit als waterdokter.
Wat doet hydrotherapie?
In feite heeft een waterkuur vaak net zo’n werking als een fytotherapeutische behandeling. Er hebben zich afvalstoffen in het lichaam opgehoopt, men heeft een gifbelt onder de leden en wordt daar ziek van. De genezende krachten van het lichaam proberen het vuilnis kwijt te raken, maar kunnen daarbij best een ruggesteuntje hebben. Met koud en warm water wordt de stofwisseling geprikkeld, de zweet- en urineafscheiding bevorderd en de doorbloeding verbeterd. Dat water alleen maar met de huid in aanraking komt, wil niet zeggen dat het geen invloed heeft op dieper liggende organen. Gooit u maar eens een emmer ijskoud water over uw blote buik en let eens op hoe dan uw longen reageren! Of praktischer: als u hoofdpijn hebt en uw voeten zijn voldoende warm, probeer dan eens een koud voetbad.
Als u daarna uw voeten droogwrijft, totdat ze tintelen, is de pijn over het algemeen verdwenen. Hebt u net toevallig koude voeten, masseer ze dan of houd ze in een teiltje warm water. Want één van de onwrikbare regels van de hydrotherapie luidt: nooit ofte nimmer koud op koud! Nog zo’n ijzeren regel is uit de mond van pastoor Kneipp zelf opgetekend: ‘koud en kort!’ Niet dat u geen warm water zou mogen gebruiken, maar driekwart van alle toepassingen komt toch uit de koude kraan. En omdat een mensenlichaam snel op alle situaties ingeschoten raakt, moet elke prikkel van korte duur zijn. Anders werkt hij niet meer. Een afgieting of bad mag hooguit drie minuten duren.
Gebruikt men natte handdoeken of lakens in plaats van kuip of waterstraal, dan mag de keukenwekker wat ruimer worden ingesteld: een kwartier. Daarboven geldt dezelfde regel: men schiet zijn doel voorbij.
Hydrotherapie niet voor één gat te vangen
De hydrotherapie heeft vele mogelijkheden, maar een aantal is alleen uitvoerbaar in een kuuroord. Een stuk of wat kunt u thuis ook best doen. Omdat dit boek over zelfmedicatie gaat, zet ik de mogelijkheden op een rijtje.
Afgietingen. Daar ligt eigenlijk de kern van de hele waterkuur. U kunt daarvoor een grote gieter gebruiken, waarvan u eerst het sproeistuk afgehaald hebt. Een doucheslang is ook prima, alweer: als u er maar eerst het sproeistuk afschroeft. De hele kunst is gelijkmatig te gieten of te spuiten. De straal moet zo breed en krachtig zijn dat-wat voor lichaamsdeel u ook begiet-het door een gelijkmatige stroom water is omgeven.
Zijn er ergens bijna droge plekken, lopen ergens duidelijk dikke stralen langs, dan doet u het niet goed. Spettert u de hele omgeving nat, dan is uw giettechniek nog niet je dat. Alle begin is moeilijk, maar met wat oefenen lukt het wel.
Als u met afgieten begint, start dan zover mogelijk van uw navel. Niet dat die er iets mee heeft te maken, maar ze is wel een vaststaand punt. Wordt ergens een beenafgieting aangeraden, begin dan bij de wreef en ga langzaam omhoog tot de heup. Beweeg de waterstraal dan weer langzaam terug tot aan de wreef. Start vervolgens bij de hiel en ga omhoog tot aan de bil om dan weer rustig af te dalen tot de hiel. Een armafgieting - eigenlijk hetzelfde recept-hoort bij de handrug te beginnen en een afgieting van het bovenlichaam bij een arm.
Baden zijn er in groten getale. Een warm volbad kan nauwelijks therapeutisch heten, tenzij er een koud op volgt. De drie minuten die voor warme baden gelden, vereisen leeuwemoed bij koude. Bovendien is zoveel kou niet eens altijd weldadig. Vijf tot tien seconden zijn over het algemeen ruimschoots voldoende.
De gebruikelijkste baden zijn het halfbad, het armbad en het wisselvoetbad. Wilt u een halfbad nemen, dan hebt u wel een echte badkuip nodig. Het is namelijk de bedoeling dat u met gestrekte benen in het water zit. De handboeken vermelden dat u ook op uw hurken mag zitten. Maar tenzij u in Indië geboren bent, betwijfel ik of u dat als comfortabel zult ervaren. Het water moet tot aan uw navel komen en als het lijkt dat uw hart zal stilstaan van de kou, mag u een natte hand tegen uw borst aan drukken.
Wat die kou betreft: die staat in de hydrotherapie als 15°C genoteerd. Welk ander boek u leest of welke cursus u volgt, u zult overal de goede raad aantreffen een badthermometer te gebruiken. Uw lichaamstemperatuur luistert per slot ook heel nauwkeurig. Een graad of wat te hoog betekent al een flinke koorts. Een watertherapie vraagt om exacte thermometerstanden.
Bij een armbad is een flinke wasbak nodig, zodat uw armen met de ellebogen op de bodem kunnen steunen. De bovenarmen moeten ruwweg één derde deel onder water zijn. Uitkleden hoeft natuurlijk niet, het is voldoende uw mouwen op te stropen. Het best is na de vastgestelde twee tot drie minuten de armen niet af te drogen, maar er zo lang mee te zwaaien, totdat ze droog zijn. Tenzij u er een waterballet van dreigt te maken.
Wisselvoetbaden maken twee emmers nodig. Emmers, omdat in de hydrotherapie de voet al halverwege de kuit begint. In één emmer is koud water (15°C dus), in de andere warm. Ook daar wordt niet zo maar warm mee bedoeld: het is op de kop af 38°C. Dat ligt dus net iets boven de normale lichaamstemperatuur. Geen schokkende verschillen. U begint met uw benen een minuut of
drie in het warme water te houden en daarna tien seconden in het koude. Vervolgens nog eens drie minuten warm en tien seconden koud. Wisselvoetbad afgelopen! U ziet het: pastoor Kneipp hield van kort en krachtig.
Wat langer duurt een behandeling met wikkel, omslag of kompres. Allemaal toepassingen van natgemaakte doeken. Een pakking laat ik buiten beschouwing. U moet daarbij van nek tot tenen in een nat laken worden gewikkeld. Dat lijkt thuis niet handig uit te voeren en zelfs onmogelijk, als u geen voordeurdelers hebt. Wel een wikkel, een natte handdoek of badlaken om buik, hals, arm of ander lichaamsdeel.
Daarom komt dan een droge handdoek en lest best een lap flanel of molton. Liever geen synthetisch materiaal. Daar zijn natuurgenezers falikant tegen. Grof linnen is het beste voor de natte doek. Bovendien moet de droge handdoek een paar vingers breed boven de natte uitkomen en de laatste wikkel moet nog breder zijn. Dat het vocht zoveel mogelijk wordt afgesloten, ondersteunt de werking.
Bovendien wordt het een onbehaaglijke kliederboel, als er aan alle kanten slippen naar buiten hangen. Vooral geen luchtdicht materiaal eromheen: de zaak moet kunnen ademen.
Een wikkel kan om arm of been, om romp of keel worden gedaan. Soms is het overbodig dat hij ergens omheen gewonden wordt. Wie buikpijn heeft, hoeft niet het hele onderlichaam in te stoppen. Het is vaak voldoende een natte handdoek op de zere plek te leggen en die met een iets grotere droge doek te bedekken. Daar komt dan weer de bekende, nóg grotere lap flanel of molton overheen. Men spreekt dan van een omslag.
Een kompres is een kleine omslag en omdat afmeting een betrekkelijk begrip is, worden de uitdrukkingen nogal eens door elkaar gebruikt. Wie zich gestoten heeft zal op die plek een kompres aanbrengen. Een flinke blauwe plek kan daardoor worden tegengegaan. Bij nerveuze hartkloppingen kan men ook een kompres aanbrengen. Valt die dan in de wat grotere formaten, dan spreekt men al gauw van een borstomslag. Struikelt u dus vooral niet over theoretisch woordgebruik.
Meestal wordt een wikkel, omslag of kompres in koud water gedompeld. Luchtig uitdrukken. Niet wringen, want er moet voldoende nattigheid aanwezig zijn. Daar gaat het juist om. De plotselinge kou laat wel de bloedvaten ter plekke even ‘schrikken’, maar dan probeert het lichaam snel het evenwicht te herstellen. De bloedvaten verwijden zich en er stroomt extra bloed naar de bedekte regionen.
Daarmee wordt meer zuurstof aangevoerd, de stofwisseling krijgt de sporen en de afvoer van schadelijke stoffen wordt krachtiger ter hand genomen. Omdat iemand nu eenmaal een vaste portie bloed heeft, zullen alle extra’s elders moeten worden weggepompt. Al ligt er ‘alleen maar’ een omslag op de buik, toch zal het hele lichaam erdoor in actie moeten komen.
Eén tip bij elke wikkel, omslag of kompres: niet al te lang! Zonder u met stopwatchtijden op te willen schepen, raad ik u een kwartier als richtlijn aan.
Watertreden is al zo oud als de Kneippkuur zelf. U kunt het overal doen waar voldoende koud water is om tot een handbreed onder de knieën in te staan. Thuis kan dat in een teiltje of de badkuip. In een emmer schrijven sommige optimisten, maar u moet wel heel kleine voetjes hebben om daar breeduit in te kunnen staan. U loopt een minuut of drie heen en weer of maakt passen op de plaats. Een teil laat nu eenmaal geen wandeling toe.
Bij elke stap tilt u het been helemaal uit het water en laat het een fractie van een seconde vanaf de knie er even losjes bij bungelen. Dan weer neerzetten. Een soort vertraagde opname van het knieheffen. In oude handleidingen staat steevast dat u uw voeten vanzelf moet laten drogen. Voetschimmels plus een stuk ervaring leren dat stevig droogwrijven meer aanbeveling verdient.
De erfenis uit Finland
Een enkel woord over de sauna, de échte sauna tenminste. Het is geen typische waterkuur, al komt er wel een koud dompelbad aan te pas. In een sauna zit u eerst tien minuten, een kwartier in hete lucht te transpireren. De koude waterstraal en dompelbad daarna zorgen voor een krachtige reactie. Een sprong van zo’n 90°C naar 18°C is niet niks. Het bloed in en onder uw huid laat zijn gewone gangetje varen.
De stofwisseling wordt in haar vijf geschakeld. Natuurlijk worden er ook afvalstoffen uitgezweten, maar die waren er anders ook wel uitgekomen. Het gaat alleen wat sneller, want iemand kan wel een kilo en meer aan transpiratie vocht verliezen. Veel sauna’s hebben bovendien een hot Whirlpool, een warm bubbelbad. Die zorgt voor een soort huidmassage en het enige advies is: blijf er niet te lang in. Maak vooral gebruik van de relaxruimte. Wie druk pratend zijn biertje drinkt, een sigaretje rookt en een paar baantjes in het zwembad trekt, is waarschijnlijk druk doende het doel van de sauna voorbij te schieten.
BACH-THERAPIE
In alles zit een golfbeweging. Wie homeopathische literatuur van nog niet eens erg lang geleden naslaat, vindt er nog allerhande psychische symptomen. Angst voor de dood, onverschilligheid tegenover huisgenoten, Jantje-lacht-Jantje-huilt-stemmingen, steeds maar praten over z’n gezondheid, om maar een greep te doen. Verschijnselen waar iedereen over mee kan praten. Toch zijn ze bij een nieuwe generatie boeken weer wat op de achtergrond geraakt. Misschien omdat ze niet meetbaar zijn, door geen röntgenfoto, weefselkweek of bloedproef vast te stellen.
Beginnen bij het begin
Het is begrijpelijk dat men begint bij dingen die men zien en tasten kan. Toch zou het jammer zijn als op alternatief gebied een categorie symptomen achter het behang geplakt zou worden. Want van oudsher ging vanuit die invalshoek een kwaal veel verder dan een aangetast orgaan. Heel vaak begint het met problemen in de geest, met piekers waar men niet vanaf kan komen, met eenzaamheid, gejaagdheid, druk van het werk. Duurt zoiets te lang, dan gaan de lichaamsfuncties derailleren. Niet dat er al iets aangetast zou zijn, maar het draait gewoon niet goed.
Denkt u maar eens aan alledaagse spanningen die iemand al naar het toilet kunnen jagen. Terwijl men toch echt geen blaaskwaal of zieke darmen heeft.
de hele wereld. Als dat in goede banen is geleid, zou dan het lichaam niet een heel eind beter functioneren? En zou tenslotte fase nummer drie, de ziekte, bij gebrek aan voedingsbodem niet vanzelf verdwijnen?
Dr. Edward Bach besloot die vragen op te lossen en vond in de Engelse natuur het antwoord. Hij experimenteerde met bronwater, met bloemen en met bloesemknoppen. Die bleken telkens een fout te kunnen corrigeren. Daarom komt er een evenwicht tussen het leven van alledag en de idealen die een mens van huis
uit meegekregen heeft. Zijn drankjes waren niet bedoeld als een soort 'weed-killer' voor slechte eigenschappen maar meer als een oppepper voor de tegenovergestelde kwaliteiten. Wie bijvoorbeeld altijd maar naar vroeger kijkt, toen alles beter was, is niet gebaat met het wegslopen van zijn achteruitkijkspiegel. Hij moet gewoon leren wat beter op de weg te letten. Een open oog voor wat er nú, vlak voor hem gebeurt, is van vitaal belang. En wie omgekeerd nooit wijzer wordt van tegenslagen, moet leren zijn ervaring eens nuttig te gebruiken. Bach vond achtendertig middelen die alleen of in combinatie een enorm gebied konden bestrijken.
Bloemenmedicijnen maken
De fabricage van die medicijnen is eenvoudig. Als er veel zonneschijn beschikbaar is, strooit men de bloemen in een glazen schaal met bronwater. Het hele wateroppervlak moet eronder verdwijnen. Als de zon een uur of vier haar werk heeft gedaan, kan de verdere verwerking beginnen. Omdat ons land het steeds met vlagen zonnig weer moet stellen, grijpt men ook vaak naar de aloude manier van medicijn bereiden: koken. De bloesems worden een half uur lang in water af gekookt.
In beide gevallen wordt de vloeistof gefiltreerd en op fifty-fifty basis vermengd met brandewijn. Dat is om het bederven te voorkomen. Zelfs wie tegen alcoholgebruik mocht zijn, hoeft niets te vrezen. Er zijn hoogstens per keer een stuk of wat druppels nodig, die dan nog in wat melk of water worden ingenomen. Ook kan zo'n Bach-remedie op een zere plek gewreven worden. Wie hydrothérapie bedrijft, kan een druppel of wat in water oplossen en daar een wikkel of kompres in dompelen. Met een flesje bloesemmiddel kunt u dus een tijd lang doen.
Voor zelfmedicatie is alleen een reuzendosis zelfkennis nodig. Wie is in staat zichzelf een bemoeial, fanatiekeling, hebberd of angsthaas te noemen? Maar wie in staat is zijn eigen doen en laten zonder een gekleurde bril te zien, kan bijzondere resultaten verwachten. U mag Bach-remedies tegelijk met andere medicijnen gebruiken, dus u hoeft geen enkel risico te lopen.
Als u de lijst met kwalen en signalen in dit boek bestudeert, vindt u verspreid over de pagina’s vaak aandoeningen die niets met ziekten hebben uit te staan. Oppervlakkig beschouwd tenminste. Want volgens Edward Bach liggen ze wel degelijk aan de wortel van veel ziekten.
Een praktisch voorbeeld
Een relatie van mij had last van pijn in de rug. Hij had ooit een hernia gehad en zijn wervelkolom was steeds een zwakke plek gebleven. Zijn onbeheerste natuur bracht hem voortdurend moeilijkheden op zijn werk en na zulke conflicten zat hij mijlen diep in de put. Soms vroeg hij zich in wanhoop af of hij niet in een psychiatrisch instituut zou eindigen. Men zou zeggen dat de ervaring hem zo langzamerhand wel wijzer had gemaakt, maar hij bleek heel erg hardleers. De hele gang van zaken had hem, zoals hij zelf zei, ‘uitgemolken’.
Hij voelde zich volslagen uitgeput. Een Bachtherapeute gaf hem Olijf tegen het gevoel van moeheid en van leegte, Kerspruim tegen zijn onbeheerstheid en zijn angst om gek te worden en Kastanjeknop tegen het telkens vallen in dezelfde kuilen. U ziet - misschien tot uw verbazing-dat de hele rugpijn nergens voorkomt. Toch bleek hij na een dag of wat voorgoed pijnvrij te zijn. Op het bedrijf liep alles als op wieltjes, hij voelde zich weer vitaal en vermeed de situaties die hem altijd driftig maakten.
