Nutrigenomics onderzoekt de relatie tussen genen, voeding en gezondheid.
Voedingsstoffen kunnen van persoon tot persoon een verschillend effect hebben. Sommige mensen hebben een natuurlijke aanleg (constitutie) voor aandoeningen die met voeding samenhangen, zoals diabetes, overgewicht of hoge bloeddruk. Bepaalde voedingsstoffen kunnen een ziektebeeld verergeren en andere stoffen kunnen dat juist helpen voorkomen.
Andere mensen kunnen juist weer eten wat ze willen zonder dat ze ooit ergens last van krijgen. Het verschil zit in de genen; voedingsstoffen – nutriënten – beïnvloeden de werking van de genen.
De precieze samenstelling van de genen van een individu, het z.g. ‘genenpaspoort’, verschilt van persoon tot persoon, en daarmee ook het effect dat voedingsstoffen op een mens kunnen hebben. Een wetenschappelijke verklaring voor een oude wijsheid die de Ayurveda en de Chinese geneeskunde al 5000 jaar toepassen. De Ayurvedische en Chinese voedingsleer werken met constitutiekenmerken en geven aan de hand van die kenmerken specifieke voedingsadviezen.
Bepaalde voedingsstoffen kunnen genen als een soort biologische schakelaar activeren of juist uitschakelen. Nutrigenomics combineert de kennis van het erfelijk materiaal met de gegevens over leefgewoonten van mensen, waarbij speciale aandacht is voor voeding. Vervolgens wordt biotechnologie ingezet om ziekten waarbij erfelijkheid en voeding een rol spelen te behandelen. Daarbij wordt gekeken naar het erfelijk materiaal van iemand. Dit wordt onderzocht op erfelijke aanleg voor ziekten en aandoeningen. Vervolgens wordt een persoonlijk dieet gemaakt.
Echter, al gaan de ontwikkelingen snel, een tijdperk van een individueel dieet op basis van de genetische constitutie, ligt nog ver in de toekomst, als het er al van komt. Het is weliswaar denkbaar dat het ziekterisico van een individu aan de hand van een groot aantal erfelijke eigenschappen en/of expressiepatronen veel beter kan worden ingeschat. Maar aan genetische screening kleven veel ethische, juridische en maatschappelijke bezwaren.
Een ander deel van het Nutrigenomics onderzoek bekijkt de mogelijkheid om voeding zo aan te passen dat het een positief effect op de gezondheid krijgt, bijvoorbeeld door schadelijke stoffen uit voeding weg te laten of er juist iets aan toe te voegen. Zo verkrijgt men de z.g. functionele voedingsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn de bacteriën in yoghurtproducten ter versterking van de darmflora en verrijking van voedingsmiddelen met vitaminen en mineralen. In sommige gevallen worden erfelijke eigenschappen van voedingsgewassen aangepast.
In Nederland werken universiteiten, onderzoeksinstituten en bedrijven die zich bezig houden met Nutrigenomics samen in het Nutrigenomics Consortium. Dit Consortium richt zich vooral op de risicofactoren die leiden tot het metabole syndroom. Dit laatste is een verzamelnaam voor aandoeningen die te maken hebben met overgewicht, hoge bloeddruk en insuline-ongevoeligheid, zoals diabetes.
Aan de Universiteit van Wageningen wordt onderzocht op wat voor manier voedingsstoffen de werking van genen precies beïnvloeden. Door de ontwikkelingen rond genomics te betrekken bij de voedingswetenschappen (nutrigenomics) zal beter worden begrepen welke de precieze effecten van componenten uit het voedsel in het lichaam zijn. Het gaat hierbij niet alleen om genetische verschillen in het metabolisme van voedingsbestanddelen (nutrigenetics), maar ook om hoe voedingsstoffen via effecten op genexpressie en -regulatie hun effecten in het lichaam uitoefenen. Deze kennis is van groot belang voor de voedingswetenschap en zal meer dan nu ‘evidence-based’ voedingsadviezen mogelijk maken.
