(Passio Domini nostri Jesu Christi), de lijdensgeschiedenis van onzen Heer Jezus Christus, die zich als groot muzikaal kunstwerk langzamerhand in het Eurooeesche Avondland heeft ontwikkeld. Zij vindt haar oorsprong in de middeleeuwen waar door de priesters en hun helpers, later ook onder medewerking van het volk. deze lijdensgeschiedenis als deel van de liturgie in de lijdensweek dramatisch werd voorgesteld.
Het was in den tijd der dramatische mysteriespelen, Paasch- en Kerstspelen, in het algemeen de tijd der volksspelen (Hans Sachs, enz.). Wanneer dan omstreeks 1600 de recitatieve stijl opkomt, dringt deze ook snel in de' geestelijke schouwspelen binnen, waardoor vormen ontstaan, die groote gelijkenis met opera en oratorium vertoonen. In de plaats van de liturgische P. treedt nu de oratorische, die vooral in de 17de eeuw een snelle ontwikkeling doormaakt. In de 16de eeuw vindt men nog de z.g. motetten-p. naar de eigenaardige tekstindeeling en -behandeling (Obrecht, Rore, Gallus, e.a.) hetgeen dan in afwijkenden vorm wordt voortgezet door Walther, Lasso, Scandelli, e.a. In de 17de eeuw neemt de gemeente zelf deel door kerkliederen, e. d. aan de gevoelens, door de P. opgewekt (Sebastiani, Theile). Tevens treedt het beschouwende element in, de vrucht van het protestantisme. Keiser, Telemann en Händel brengen de P. meer op het terrein van de opera-achtige uitdrukking, na welk uiterste het verlangen naar eenvoud en innerlijkheid terugkeert, hetgeen leidt tot een eenvoudiger tekstbehandeling het sterk vasthouden aan het bijbelsche verhaal, waaruit dan de vrije dichtvormen ontsprongen zijn. Dit wordt de grondslag voor de P. van Bach. Deze vormen het geweldige hoogte- en kroonpunt dezer eeuwenlange ontwikkeling, nadat in de 17e eeuw door Heinrich Schütz, die een geïsoleerde plaats op dit gebied inneemt, het Bachsche tijdperk is voorbereid. Eigenaardig is het, dat die P., welke zich houdt aan de schildering volgens Mattheus (het menschen-evangelie: Mattheus wordt in de middeleeuwen voorgesteld met het symbool van den mensch) de meeste ontwikkelingsmogelijkheid heeft in de eerste eeuwen van den Nieuwen Tijd (15de—19de eeuw), het tijdperk van bewustwording en zelfstandigmaking van den enkelen mensch. Bach voert deze ontwikkeling niet alleen tot een hoogtepunt op, maar vereenigt in zijn oratorische P. alle voorafgaande stijlvormen. Na Bach sterft deze ontwikkeling spoedig uit en zijn geen werken van bijzondere beteekenis meer ontstaan. Zie S p i 11 a, Die Passionsmusiken von J. S. Bach und Heinrich Schütz; O. Kade: Die älteren Passionskompositionen bis 1631; G. Adler, Die Turbae einer deutschen Matthäuspassion von 1559; W. L o 11. Zur Geschichte der Passionskomposition von 1650—1800, enz.
