Muziek lexicon

Mr. G. Keller en Philip Kruseman (1932)

Gepubliceerd op 15-06-2021

Ballet

betekenis & definitie

1) Opeenvolging van dansstukken in samenhang, hetzij als tusschendeel van een opera, of als afzonderlijk werk, met op zich zelf staand scenario. De oudste balletten stammen uit Italië (15e eeuw) in den vorm der pantomime (zie daar).

Later werden zij als intermezzo bij de opera ingelascht. Ook aan de hoven der vorsten van Bourgondië (o.a. bij het huwelijk van Karei den Stoute) werden dansen en balletten opgevoerd. In Frankrijk waren en zijn zij thans nog zeer geliefd; de Fransche koningen werkten er vaak zelf in mede. Een der oudste balletten in dat land was het „Balet comique de la Royne, faict aux nopces de Monsieur le Duc de Joyeuse et Mademoyselle de Vaugemont sa soeur ”, door Baltasar de Beaujoyeulx, dat in 1581 met pracht en praal werd opgevoerd. Hierin kwamen ook vocale gedeelten, o.a. voor meerstemmig koor, voor. In Engeland was het ballet, met welverzorgde mise en scène en zangnummers, reeds in het begin der 16e eeuw bekend, onder den naam „mask".Van het, op deze wijze gedramatiseerde, ballet tot de opera is een betrekkelijk kleine afstand, Men vergelijke de balletten en de balletopera's van Lully. In de opera's vóór Richard Wagner ontbreekt zelden het ballet; het vormt er, in Frankrijk vooral, een der sterkste aantrekkingspunten voor het publiek. Bekend is het feit, dat zelfs Rich. Wagner voor de opvoering van zijn Tannhäuser te Parijs, in 1860, aan den desbetreffenden wensch van den opera-directeur gevolg moest geven, zoodat hij in het Ie tooneel een ballet inlaschte, hetgeen intusschen, wegens het ontbreken van een ballet ter officiëele plaatse (midden in den avond n.1.) niet afdoende bleek te zijn.

Op zichzelf staande balletten werden in de 18e en 19e eeuw, in Frankrijk en elders, veel geschreven: o.a. Mozart Les petits hens, ballet van Noverre, Beethoven Die Geschöpfe des Prometheus, ballet van Vigano, Auber, Adam; later o.a. Thomas, Reyer, Guiraud, Délibes, Messager. Ook latere en moderne componisten hebben dit genre vaak beoefend, o.a. Borodine, Tschaikowsky, Glazounof, Rich. Strauss, Lalo, Debussy, Ravel, de Falla, Roussel, Strawinsky, Prokofjef, Milhaud.

Literatuur op het gebied van de oude balletkunst o.a. P. Lacroix, „Ballets et mascarades de cour"; H. Prunières: „Le ballet de cour, les origines italiennes de l’opéra français"; Combarieu: „Histoire de la musique", deel I; Encyclopédie de la musique, deel I, band 3. Zie ook „Le ballet au 19me siècle" (La Revue musicale 1 Dec. 1921).

2) Het ensemble van solo-dansers en corps de ballet. Beroemd zijn de balletten van de Groote Opera te Parijs en van het voormalige keizerlijke theater te St. Petersburg. In later tijd hebben de Russische balletten onder leiding van S. P. Diaghilew met medewerking van dansers, schilders en regisseurs als Nyinsky, Fokine, Massine, Bakst, Pavlova, Karsavina e.a. en de Zweedsche balletten door stijlvolle, uitstekend verzorgde opvoeringen der balletten uit het oude en nieuwe repertoire belangrijk werk verricht.