Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Verdedigingswerken in Leiden

betekenis & definitie

Verdedigingswerken. Van de middeleeuwse stadsmuur met maar liefst 33 torens bestaat alleen nog de muurtoren Oostenrijk (tegenover Jan van Houtkade 50) uit circa 1480 en van de tien 17de-eeuwse stadspoorten werden er tussen 1862 en 1876 acht gesloopt.

Behouden bleven de Zijlpoort en de Morschpoort, beide gebouwd naar plannen van Willem van der Helm. De Zijlpoort (Haven ong.) is een classicistische bakstenen poort uit 1667 met dorische poortomlijstingen en een achtzijdige klokkentoren.

Opmerkelijk is de scheluwe plattegrond, waarbij de scheefstand ook in de detaillering is doorgevoerd. Aan weerszijden van de poortdoorgang bevinden zich wachtlokalen en op de verdieping is een grote zaal.Het beeldhouwwerk, met onder meer schutterij-attributen, is van Rombout Verhulst. In de toren hangt een door Pieter Hemony gegoten klok (1668). De classicistische Morschpoort (Morsstraat ong.) uit 1669 heeft een houten ophaalbrug, de Morspoortbrug. De poort, met een achtzijdige koepelbekroning, is versierd met zandstenen banden. Aan weerszijden van de poortdoorgang bevinden zich wachtlokalen.