Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Pakhuizen in Dordrecht

betekenis & definitie

Pakhuizen. Het pakhuis Voorstraat 386 stamt in de kern uit de 15de eeuw en heeft lage verdiepingen met 18de-eeuwse vensters (winkelpui circa 1930).

Een groot aantal pakhuizen dateert uit de 17de eeuw.Het voorm. wijnpakhuis Voorstraat 83-85 (begin 17de eeuw) is een fors pand met trapgevels; de neorenaissance-voorgevel is na een brand in 1895 opgetrokken. Andere voorbeelden zijn de pakhuizen Swartsenborch (Wijnstraat 213; circa 1650), met gereconstrueerde trapgevel, en Bomkade 6-6a (tweede helft 17de eeuw) met twee diepe panden achter één afgeknotte puntgevel. De kenmerkende lage verdiepingen zijn ook te vinden bij de van hun topgevels ontdane 17de-eeuwse pakhuizen Rusland (Korte Engelenburgerkade 2; 1688) en Neurenburg (Korte Engelenburgerkade 12-16). Voorbeelden van diepe pakhuizen met hijstravee en tuitgevels zijn Nieuwe Haven 9 (1690), Hoge Nieuwstraat 8-12 en Grote Kalkstraat 7 (beide eind 17de eeuw). De pakhuizen Kuipershaven 20-25 kregen vermoedelijk tussen 1698 en 1730 nieuwe gevels.

Opvallend zijn de pakhuizen met rijk versierde hals- of klokgevels. De klokgevel van Kuipershaven 18 (1658) wordt geleed door kolossale pilasters en is versierd met guirlandes en een segmentvormig fronton. Het voor de spijkerhandelaar Huybert Borret uit Luik gebouwde pakhuis Het Meervat (Kuipershaven 41-42; 1700) heeft een rijke classicistische halsgevel met klauwstukken en het gekroonde wapen van de families Borret-Waltherij. Zeer imposant is de klokgevel van het pakhuis Stockholm (Wolwevershaven 30; 1730), gebouwd voor de in die stad geboren suikerraffinadeur Johan Anthony de Bruyn. Twee identieke klokgevels met frontons bezit Hoge Nieuwstraat 109 (begin 18de eeuw). Een combinatie van twee pakhuizen, een met puntgevel en daarnaast een met lijstgevel, hebben Het Lam (Hoge Nieuwstraat 37, oorspronkelijk bierbrouwerij, 1706) en het Speykerhuys en de Speykermand (Kuipershaven 140-141, 1715).

Opvallend door zijn omvang en situering is het pakhuis Vredenburg (Bomkade 14; 1776). Andere 18de-eeuwse voorbeelden zijn de pakhuizen Merz (Korte Kalkhaven 3) en Binnen Walevest 98 met puntgevels en verder Voorstraat 82 en Bordeaux (Wijnstraat 61-63) met lijstgevels. Bij de met getoogde vensters uitgevoerde pakhuizen Dolhuisstraat 53-55 (1778) zijn de geveltoppen verdwenen en de kappen gewijzigd. Ook verder van het water af staan enkele pakhuizen, zoals het ingebouwde pand Munt 7 (met sleutelstuk uit 1757) en het kleine pand Vest 125. Voorbeelden van hoge en brede pakhuizen met lijstgevels zijn Hoge Nieuwstraat 119 (circa 1840), het wijnpakhuis In Vitro Veritas (Binnen Walevest 40-46; circa 1860), en iets kleiner de pakhuizen Rheims (Kuipershaven 16; 1859) en Wolwevershaven 36 (circa 1860). Een pilastergeleding en een fronton-achtige topgevel heeft het ijzerwarenpakhuis Grote Kerksbuurt 31-33 (1880), ontworpen door H.W.

Veth voor de firma Jacob van Wageningen. Verwant, maar eenvoudiger van opzet, is het pakhuis Grote Kerksbuurt 62. Zakelijk-expressionistische elementen vertoont het pakhuis Rhein-Elbe (Kuipershaven 32-33; circa 1925).