Het Mauritshuis (Korte Vijverberg 8) kwam tussen 1633 en 1644 tot stand voor Johan Maurits van Nassau-Siegen, die in 1636-'44 gouverneur was in Brazilië voor de West-Indische Compagnie. Het door natuurstenen kolossale ionische pilasters gelede blokvormige gebouw is een vroeg ontwerp in classicistische stijl van Jacob van Campen.
Bij de uitwerking assisteerde Pieter Post. De timpanen van frontons bij de geheel met natuursteen beklede middentraveeën aan voor- en achterzijde tonen respectievelijk het wapen van de bouwheer en een door beeldhouwer Pieter Adriaensz 't Hooft in reliëf vervaardigd strijdtafereel.
Het gebouw brandde in 1704 geheel uit. Bij het herstel in 1708-'16, onder leiding van Gijsbert Blotelingh (tot zijn dood in 1713), werden de kruisvensters verwijderd en de borstweringen bij de vensters van de bel-etage verlaagd.Het gebouw was vanaf 1820 in gebruik als Koninklijk Kabinet van Schilderijen (en Kabinet van Zeldzaamheden tot 1875) en is in de 20ste eeuw van belang gebleven als huisvesting van een belangrijke schilderijencollectie. Er volgden veel verbouwingen en wijzigingen, onder meer in 1911-'12 en 1955-'65. De 17de-eeuwse stoep voor de ingang is gereconstrueerd in 1966. Bij de laatste restauratie in 1982-'87 (J.D. Mol) is voor het exterieur de 17de-eeuwse toestand aangehouden, maar met behoud van de 19de-eeuwse kozijnen. Toen zijn ook replica's in kunststof van de oorspronkelijke hoekschoorstenen geplaatst.
Ten behoeve van het museum is onder het voorplein een grote kelder met depot en dienstruimten aangelegd. Van het vroeg-18de-eeuwse interieur resteren twee zijkabinetten op de verdieping en de ‘gouden zaal’ aan de achterzijde op de bel-etage.
