Bedrijfsgebouwen. Van de vele, vroeger voor de stad zo belangrijke, brouwerijen resteert de bierbrouwerij De Sleutel (Groenmarkt 105).
Dit diepe pand heeft een vroege renaissance-trapgevel uit de tijd van de stichting van de brouwerij (1553-'60).Bij het pakhuisgedeelte aan de achterzijde (Varkenmarkt 128-140) is het hardstenen rondboogpoortje gedateerd ‘1612’. Uit de 18de eeuw stammen het vroegere pakhuis Grotekerksbuurt 29, nu een boekbinderij-linieerfabriek, en de gebouwen van de stoomdrukkerij en drukkerij Holster (Wijnstraat 147-153) met een pui in jugendstil-vormen. In rationalistische stijl uitgevoerd is het drukkerijgebouw Vrieseweg 78-80 (circa 1905). De voorm. glas- en spiegelfabriek P. Dolk & Zn. (Knolhaven 6-8) heeft een gevel uit circa 1910, met torentje en gefacetteerd vensterglas; de gevelversiering met opschrift vermeldt de stichting van het bedrijf in 1803 en de uitbreiding in 1898. In 1850 gesticht door J.J.B.J. Bouvy en in de huidige vorm gebouwd in 1881 is de voorm. glasfabriek Bouvy (Schrijversstraat 2), een drielaags pand met decoratieve banden, opvallende lisenen en een tandfries.
Verwant in stijl, met een ‘kant’-decoratie onder de dakrand, is het gebouw van de voorm. distilleerderij H.C. Wyers (Korte Breestraat 1-3; circa 1880); het heeft een hoger opgetrokken gevel- en dakopbouw op de hoek van de Vriesestraat. De voorm. destilleerderij Methusalem (Wijnstraat 129-135) werd in 1892 gebouwd in neorenaissance-stijl. De voorm. destilleerderij-likeurstokerij S. Rutte (Vriesestraat 130), gevestigd in 1872, kreeg in 1903-'05 een jugendstil-pui. Het interieur in neorenaissance-stijl werd in 1964 van elders overgebracht.
Het glas-in-lood in de bovenlichten in de zijgevel is van H. Lamoen (circa 1920). De voorm. sigarenfabriek (Keizershof 12) kwam in 1896 tot stand naar een rijk eclectisch ontwerp van de toenmalige fabriekseigenaar A. van Kammen.
Diverse Dordtse bedrijven waren gericht op de scheepvaart. Het monumentale gebouw van de rederij T. Muller B.V. annex Sleepdienst ‘En Avant’ (Merwekade 81-83) heeft een brede gepleisterde neoclassicistische gevel uit 1865. Het voorm. bedrijf in Scheepsen Machinekamerbehoeften H.A. Gelissen (Bolwerk 2-4) dateert uit 1909 en werd in 1916 in vergelijkbare rationalistische stijl uitgebreid met het herenhuis Merwedekade 102. De voorm.
Machinefabriek en Ketelmakerij L. Straatman (Kuipershaven 169-171a) was gevestigd in enkele oudere pakhuizen (1615, 1723; onderpui 1902) en werd verbouwd en uitgebreid in 1916 (gerestaureerd 1998). In de haven ertegenover bevindt zich de scheepslift of het schroevendok uit 1928, een ijzeren bokconstructie waarmee schepen uit het water getakeld konden worden om scheepsroeren en schroeven te repareren of vervangen. Uit 1917 dateert het grote pand met bovenwoning van scheepsreparatiebedrijf A.H. Pols & Zn. (Keizershof 6-10).
De voorm. Stoom- en oliefabriek J.H. Lebret (Achterhakkers 17-20) uit 1871 is een breed fabriekspand, waarvan het neoclassicistische middengedeelte is voorzien van pilasters, een middenrisaliet met rustiek pleisterwerk en een driehoekig fronton. Vanaf 1904 was hier de ‘Eerste Nederlandsche Dogcakes Fabriek’ gevestigd en rond 1990 is het pand verbouwd tot appartementen. Van de voorm. Dordtse Steenhouwerij v/h V.d.
Stek (Houttuinen 25) resteert de met ijzeren rondboog-bovenlichten en rozetten uitgevoerde bakstenen loods (circa 1880). De steenhouwerij (Vest 103-109) is een bedrijf met bovenwoning uit 1903. Van een voorm. wasserij-blekerij (Kromhout ong.) is de schoorsteen behouden met daarop de letters ‘DMI’ (circa 1925). De voorm. kantine van de N.V. Biscuitfabriek Victoria (Hoge Bakstraat 44) werd in 1942 gebouwd naar een functionalistisch ontwerp van D. Roosenburg. Het met siermetselwerk uitgevoerde gebouw heeft een modern aanzien door de ronde eindgevel en de gebogen kap van holle bims-betonplaten op ijzeren spanten.
