17de- en 18de-eeuwse woonhuizen In de eerste helft van de 17de eeuw verrezen in Zierikzee vooral smalle diepe eenlaagspanden met een trapgevel. Huizen met een verdieping werden vaak rijker uitgevoerd, bijvoorbeeld het huis Nieuwe Bogerdstraat 16 (circa 1625), dat is voorzien van een decoratie in afwijkend gekleurde sierbaksteen, een muizentandlijst, een toppilaster, sierankers en uitgemetselde tudorbogen.
Het ‘melkmeid’-venster is gereconstrueerd bij de restauratie van het huis in 1968. Het houtskelet op de verdieping heeft korbeels van het gebombeerde type.
Het hoekpand uit dezelfde tijd, Venkelstraat 2, heeft uitgemetselde tudorbogen bij de verdieping. Eind 19de eeuw heeft men de vensters dichtgemetseld en in de zijgevel wagendeuren aangebracht.
De rijkste trapgevels bij de eenlaagspanden zijn uitgevoerd met een muizentandlijst en een uitgemetselde tudorboog met daarin siermetselwerk, zoals te zien is bij Korte St.-Jansstraat 8. De gekoppelde trapgevels van het later tot pakhuis ingerichte dubbele huis Schuttershofstraat 7 worden gesierd door een muizentandlijst, sierankers, ontlastingsbogen met metselmozaïek en hartvormig siermetselwerk in de toppen.
Van een gebogen beëindiging voorzien zijn de trapgevels van Lange Nobelstraat 3 en Hoofdpoortstraat 5. Trapgevels met een toppilaster hebben Hoofdpoortstraat 16 (met uitgemetselde tudorboog), Gat van West Noordwesten 4 en 6 (beide met geprofileerde puibalken), Balie 5, Korte Groendal 22 en St.-Domusstraat 18, 20 en 24.
Voorbeelden van eenvoudige trapgevels zijn te vinden bij Melkmarkt 13, Meelstraat 49, Karsteil 6, Breedstraat 27 en St.-Domusstraat 46 en 94. Een mogelijk 17de-eeuwse kern hebben de in Zierikzee vrij zeldzame dwarse eenlaagspanden Nieuwe Haven 61-65 en Scheepstimmerwerf 9.
Opvallend is de gevelsteen ‘D’ Brouwerij in den Eenhoren' (1639) van Havenpark 14.Kort na het midden van de 17de eeuw kwamen enkele smalle, diepe huizen tot stand in classicistische stijl. De rijkste uitvoering heeft De Witte Swaen (Havenpark 1) uit 1658 met slanke ionische pilasters op een band met gevelstenen en cartouches boven de winkelpui. De door een festoen afgesloten verhoogde halsgevel is voorzien van klauwstukken. In 1953 stortte de gevel in, maar werd met originele materialen herbouwd. Ook bij Poststraat 23 (circa 1660) zijn ionische pilasters geplaatst op de puibalk van de in de 18de eeuw vernieuwde onderpui. De uit 1663 (jaartalstenen) daterende gevel van Poststraat 31 heeft bij de verdieping toscaanse pilasters.
Met een classicistisch festoen en (gereconstrueerde) kruisvensters op de verdieping uitgevoerd is de gevel van Visstraat 14 uit 1661. In de 18de eeuw verrezen bij de Oude Haven enkele statige gevels in de Lodewijkstijlen. Kenmerkend voor deze gevels is een breedte van vijf vensterassen en een hoogte van drie bouwlagen; inclusief de voor Zeeland karakteristieke hoge zolderverdieping. De rijkste voorbeelden verschijnen rond 1750 in Lodewijk XV-stijl, zoals de hardstenen lijstgevel van 's Landskamer (Havenpark 40) met een kroonlijst op consoles, borstweringen met zwart geschilderd ornamenten en een pronkrisaliet over de volle hoogte. Deze gevel werd vóór twee bestaande panden opgetrokken in opdracht van burgemeester J.C. van den Broeck. Vergelijkbaar van opbouw, maar uitgevoerd in baksteen, is de uit 1788 daterende gevel van De Aveling (Oude Haven 55), voorzien van een rijk pronkrisaliet met daarin een voordeur met snijlicht. In zeer rijke Lodewijk XV-stijl ontworpen is de gevel van d'Adelaere (Oude Haven 54) met bewerkte hardstenen basementen borstweringsplaten en een asymmetrisch geplaatst pronkrisaliet met een fraai snijraam boven de voordeur.
Andries Heshuijzen, heer van Dreischor, liet deze gevel kort na 1750 optrekken voor een oudere woning. Een restauratie is uitgevoerd in 1982. In opdracht van wijnkoper David Hoffer kreeg het smalle drielaags huis De Halve Mane (Havenplein 24) rond 1750 zijn huidige hardstenen gevel met asymmetrisch geplaatste ingangspartij. In de plint zijn de emblemen van het beroep van de bouwheer aangebracht. Uit circa 1760 dateert de hardstenen tweelaags gevel in Lodewijk XV-stijl van Havenpark 8 met asymmetrisch geplaatst rijk pronkrisaliet. Rond 1770 gebouwd is de hardstenen gevel van Oude Haven 15, waarvan de ingang zich bevindt in een terzijde geplaatste eenlaags aanbouw met rococo-deur en ingangsomlijsting.
Om een nieuwe statige drielaags gevel te krijgen heeft men zowel bij Havenpark 13-15 als bij Havenpark 29-31 in de tweede helft van de 18de eeuw de naastgelegen gang of steeg erbij getrokken. Bij de laatstgenoemde heeft dit geresulteerd in een pronkrisaliet met beneden twee deuren. Waar dit niet kon, trok men een smalle hoge gevel op, zoals bij Havenpark 27 (circa 1785) met Lodewijk XVI-details. Andere 18de-eeuwse voorbeelden van smalle drielaags gevels zijn te vinden bij: Poststraat 1 en 17 (1768), Oude Haven 20, 36 (1764), 48, 53 en verder bij Oude Haven 19, die een gevelsteen bevat van 1657 met de voorstelling van een kuiper. Representatieve voorbeelden van veelal oudere huizen die in de 18de eeuw een tweelaags lijstgevel kregen, zijn: De Kolve (Hoofdpoortstraat 1), Nieuwe Haven 123, met rond kelderlicht, Poststraat 21 en De Coopvaart (Oude Haven 2), met bladconsoles aan de uiteinden van de kroonlijst. Interessante details zijn de fraaie Lodewijk XIV-deur van Poststraat 25, de ingangspartij met Lodewijk XV-details van De Drie Koningen (Kraanplein 16) en het Lodewijk XV-snijlicht van Nieuwe Bogerdstraat 55.
De klokgevels in Zierikzee zijn niet goed dateerbaar, maar veelal 18de-eeuws en niet zelden opgetrokken voor een 17de-eeuws pand. Het rijkst is de gezwenkte klokgevel van Meelstraat 52 uit de eerste helft van de 18de eeuw. Eenvoudige (later) gepleisterde of geschilderde klokgevels zijn te vinden bij onder meer: Nieuwe Bogerdstraat 37, Poststraat 30, 46 en 47-53, Nieuwe Haven 59 en 91. Sobere gepleisterde tuitgevels hebben Nieuwe Haven 101, Kerkhof 18-22 en Kerkhof 26.
Het is opmerkelijk dat er tegen het eind van de 18de eeuw in een periode van toenemende armoede enkele imposante huizen in Lodewijk XVI-stijl ontstonden. Het rond 1790 gebouwde drielaagse huis en later hotel De Zoutkeet (Poststraat 33) heeft een hardstenen gevel met deur- en vensteromlijstingen voorzien van ‘oortjes’ en een borstwering met eikenbladfestoenen. Lodewijk XVI-consoles heeft de kroonlijst van het forse drielaagse pand Havenpark 35, evenals een ingangspartij met gesneden deur in die stijl. De gevel van Korte St.-Janstraat 23 is voorzien van een borstwering met eikenbladfestoenen en een omlijste ingang in Lodewijk XVI-stijl. Uit circa 1790 dateert het gepleisterde eenlaagspand Nieuwe Bogerdstraat 25 met geblokte ingangspartij en dakkapellen met geornamenteerde wangen.
