Vanaf het midden van de 19de eeuw vormde zich een uitgestrekt winkelgebied langs de as Nieuwendijk-Kalverstraat en langs het Rokin en het Damrak. Belangrijke winkelstraten werden verder de Heiligeweg, de Leidsestraat, de Utrechtsestraat en de Haarlemmerstraat.
Aan de laatstgenoemde staat het wit gepleisterde eclectische hoekpand Haarlemmerstraat 67 (circa 1880), dat de manufacturenwinkel ‘Willem III’ huisvestte (nu hotel). De winkelpui vermeldt nog de oude handelswaren. In neorenaissance-stijl uitgevoerd zijn de boekwinkels Rokin 30 (1880, A.L. van Gendt), gebouwd voor de Algemene Boekhandel R.A. Tatchin, en Damrak 62 (1886, J. van Looy) van de boekhandel A. de Lange (gesloten 1998). Bij de laatstgenoemde verwijzen borstbeelden, maskers en cartouches naar de kunst en cultuur van de Gouden Eeuw; in de met rolwerk versierde geveltop symboliseert een uil de (boeken) wijsheid. Bescheidener van opzet is de neorenaissance-gevel van het woon- en winkelpand Nieuwezijds Voorburgwal 383 (1885, A.C.
Bleijs), dat wel is voorzien van het stadswapen en een gevelnis met beeld (mogelijk keizer Maximiliaan). Voor het fotografisch atelier van A. Greiner ontwierp G. van Arkel de weelderige neorenaissancegevel van Nieuwendijk 89 (1887) met duidelijke Italiaanse invloeden bij de vierde bouwlaag. Boven de winkelpui met rondbogen is in een fries het fotografisch procédé uitgebeeld (P.E. van den Bossche). Medaillons aan weerszijden tonen portretten van de fotografische pioniers Daguerre en Nièpce. De rijke neorenaissance-winkelpui met granieten en messing zuilen van de voorm. bakkerij Heiligeweg 35 (1890) is ook ontworpen door Van Arkel.
In een voor hem kenmerkende combinatie van neogotische en neorenaissance-vormen kwamen nog verschillende andere rijke winkelpanden tot stand, zoals de met trapgevels, pinakels en medaillons uitgevoerde voorm. tabakswinkel Heiligeweg 1 (1891). Boven de houten winkelpui toont een gebeeldhouwd natuurstenen fries de stadia van de tabaksbewerking. Verder ontwierp Van Arkel de met medaillons, colonnetachtige elementen en consoles versierde gevels van Kalverstraat 101 (1893; pui modern) en Utrechtsestraat 30 (1894). De laatste heeft een fraaie houten winkelpui met pilasters en het stadswapen (aangepast circa 1910). In samenwerking met W. Wilkens ontwierp hij de rijke gevel van het woon- en winkelpand Kalverstraat 200 (1892-'93; pui gemoderniseerd) met ver uitstekende rondbogen bij de tweede verdieping en vrouwenfiguren met fakkels bij de trapgeveltop.
Het zijn vooral de op hoeken van straten gebouwde winkels die de meeste gelegenheid boden voor een architecturaal gebaar. De in rijke eclectische neorenaissance-stijl uitgevoerde voorm. sigarenwinkel Keizersgracht 508 (1881, A.C. Bleijs) heeft boven de ingang op de hoek een overhoekse hoekerker met hoog schilddak als verticaal accent. Boven de natuurstenen pui zijn ook hier de diverse stadia van de tabaksverwerking uitgebeeld (F.L.H. de Fernelmont). Op de erker memoreert een buste van schrijver P.C. Hooft diens geboortejaar (1581).
Een grote hoekwinkel met hoekerker is het voorm. winkelpand voor glaswerk en porselein van de firma Focke & Meltzer, Kalverstraat 152 (1885-'86; H.P. Berlage en T. Sanders). Het is ontworpen in een op Venetiaanse voorbeelden geïnspireerde neorenaissancestijl. De cirkelvormige traceringen van de verdiepingsvensters tonen portretkoppen van renaissance-kunstenaars, waaronder Luca della Robbia en de gebroeders Crabeth (B. van Hove). Andere laat-19de-eeuwse hoekwinkels met markante hoekerkers zijn het wit gepleisterde pand Utrechtsestraat 91 (1879-'80) en de in neorenaissancevormen uitgevoerde hoekwinkel Vijzelstraat 111 (1894, A.
Jacot en W. Oldewelt). Het vijflaagse hoekpand Nieuwendijk 47-49 (1893-'94, W.G. Welsing) toont een vrijere toepassing van de neorenaissancestijl. Opvallend is de als hoge kroonlijst uitgewerkte bovenste bouwlaag. In vormgeving sterk aansluitend bij de 17de-eeuwse gevels is het in neorenaissance-stijl uitgevoerde woon- en winkelpand Oude Hoogstraat 2 (1901-'02, J.
Stuyt en J.Th.J. Cuypers). Bij de kruising van de Raadhuisstraat met de Herengracht verrezen de woon- en winkelpanden Raadhuisstraat 30-34/Herengracht 184 (1897, H.P. Berlage), met zandstenen gevels in rationalistische vormen, en Herengracht 213 (1896-'97, J.G. en A.D.N. van Gendt) met vakwerkgeveltoppen.
In de zwierige variant van de jugendstil ontwierp Van Arkel het Gebouw Helios (Spui 15-19; 1895-'97), een ontwerp dat op de Wereldtentoonstelling van Parijs (1900) werd bekroond met de bronzen medaille. Opdrachtgever was de fotograaf M. Büttinghausen, wiens atelier was gevestigd op de bovenste verdieping onder een glazen dak. De naam Helios verwijst naar de Griekse zonnegod, van wie de term heliografie (diepdrukcliché voor het drukken van foto's) is afgeleid. Opvallende elementen zijn de gebogen erker, de tuitgevelachtige gevelbekroningen, de mozaïekdecoraties en de rijke hardstenen pui met reclametekstband. In 1909 volgde de verbouwing tot lunchroom (Maison Ledeboer) en ook nu heeft de begane grond een horecafunctie.
Een ander opvallend ontwerp van Van Arkel is het voor luxe-bakkerij D.C. Stähle op een klein hoekperceel opgetrokken vijflaagse woon- en winkelpand Spuistraat 274 (1898). De wit geschilderde gevels met jugendstil- en chaletstijl-elementen zijn voorzien van accenten in hardsteen, afgeronde erkers en een met hout beklede bovenste bouwlaag. In de winkel tonen tegeltableaus het zaaien en oogsten van graan en de stadia van het bakproces. Curieus is zijn ontwerp voor het met grote houten erkers uitgevoerde hoekpand Gasthuismolensteeg 18 (1900).
Een opmerkelijk jugendstil-ontwerp van F.M.J. Caron is het smalle winkelpand Haarlemmerdijk 39 (1896), gebouwd voor vis- en fruithandel N. Roeraade. Boven de met hardsteen omlijste houten winkelpui met grote boog tonen beschilderde tegelvoorstellingen een inktvis en een zeehond. Verder is de gevel versierd met gestileerde bloemmotieven en muurankers in de vorm van kronkelende palingen. Andere gestileerde jugendstil-ontwerpen zijn het in gele verblendsteen uitgevoerde woonen winkelpand Haarlemmerdijk 43 (1900, F.M.J.
Caron) en het in rode verblendsteen uitgevoerde pand Rokin 44 (circa 1905) van de firma H. Drijfhout & Zn. Zwieriger van vorm is de gevel van Haarlemmerstraat 83 (1906, J. Hegener). Ook de bovenbouw van het in natuursteen opgetrokken hoekpand Damrak 37-38 (1903-'04, J.W.F. Hartkamp) heeft zwierig gedetailleerde vensters met hoefijzervormen.
Andere hoekpanden met eenvoudiger jugendstilelementen zijn Spui 14 (1904, L.G. Mohrmann) na verbouwing sinds 1966 in gebruik als boekhandel Atheneum - en het wit gepleisterde woon- en winkelpand Keizersgracht 707-709 (1904) met decoratieve banden en venstertogen in groen en geel geglazuurde steen. Uit dezelfde tijd zijn de wit geschilderde jugendstil-gevels met gebogen erkers van Raadhuisstraat 42-44 (1908). Uit het begin van de 20ste eeuw dateren aan de Heiligeweg de voor de firma Kettner in witte steen uitgevoerde pianowinkel Heiligeweg 21-25 (1906-'07, A.J. Kropholler en J.F. Staal) en het met groene steentjes gedecoreerde brede winkelpand Heiligeweg 49-51 (1914-'15, A.
Jacot; pui modern). Verder is er een art déco-winkelpui met glas-in-loodwerk bij Heiligeweg 37 (circa 1915). Het winkelpand De Rijnstroom (Rokin 92-96; 1913-'14, A.D.N. en J.G. van Gendt) van sigarenhandel P.G.C. Hajenius is vernoemd naar het gebouw van de oorspronkelijke vestiging (sinds 1826) aan de Dam. De natuurstenen gevel bezit kolossale pilasters, art déco-ornamenten en boven de ingang het rijkswapen (hofleverancier). De rijke winkelinrichting in marmer en mahoniehout is grotendeels behouden.
Een bekleding met grijs-groen geglazuurde tegels heeft de art déco-gevel van Kalverstraat 1 (1915-'17, H.Th. Wijdeveld). Een hoekwinkel in verstrakte Nieuw Historiserende vormen is de voor opticien J.M. Schmidt gebouwde winkel De Gouden Bril (Rokin 72; 1917-'18, P. van Dijk) met speelse decoraties. Het oude winkelinterieur (firma J.B. Hillen) is grotendeels behouden.
Het glas-inloodwerk is van J.W. le Nobel. Interessant is verder de rijk bewerkte houten winkelpui van Kalverstraat 96 (1919, J.A. Roodenburgh), aangebracht voor de firma Boldoot en voorzien van de tekst ‘In't Geurighe Rooske’.
