teken van Courvoisier

betekenis & definitie

vindt men bij een afsluitingsicterus een vergrote (palpabele) galblaas, dan is dit een belangrijke aanwijzing voor het bestaan van een maligne aandoening. Is de galblaas niet vergroot, dan pleit dit voor galstenen. Dit ‘teken van Courvoisier’ geldt in tachtig procent van de gevallen.

De Bazelse chirurg Ludwig Georges Courvoisier (1843-1918) beschreef als eerste dit teken. In zijn in 1890 verschenen werk Pathologie en chirurgie van de galblaas wees Courvoisier aan de hand van 450 door hem zelf verrichte galblaasoperaties op dit uit differentieel diagnostisch oogpunt zo belangrijke symptoom. Later zou men zelfs van de wet van Courvoisier spreken.

Courvoisier studeerde in Bazel en Göttingen. Na zijn promotie aan de universiteit van Bazel (1868) werd hij chirurgisch assistent bij de Bazelse hoogleraar Auguste Socin (1839-’99). Nadat hij zich bij de Londense chirurg Sir William Ferguson en Sir Thomas Spencer Wells verder in de chirurgie had bekwaamd, vertrok hij naar Wenen en schaarde hij zich onder het gehoor van de grote Billroth.

In Zwitserland teruggekeerd praktizeerde hij dertig jaar als chirurg in het ziekenhuis te Riehen, een stadje in de omgeving van Bazel. Terwijl hij staflid van het ziekenhuis in Riehen bleef, vertrok hij in 1883 naar Bazel, waar hij een privé-kliniek startte. Vijf jaar later kreeg hij aan de Bazelse universiteit een buitengewoon hoogleraarschap in de chirurgie, dat na het overlijden van Socin (1899) in een gewoon professoraat omgezet werd. Courvoisier legde zich voornamelijk toe op de chirurgie van de galwegen. Als eerste verwijderde hij een steen uit de ductus choledochus. Hij populariseerde de cholecystectomie. Behalve verscheidene chirurgische publikaties schreef hij 21 artikelen over de entomologie, een liefde uit zijn jeugdjaren. Zijn herbarium liet hij na aan het Botanische Instituut en zijn prachtige vlindercollectie aan het Museum voor Natuurlijke Historie, beide in Bazel.