syfilis

betekenis & definitie

besmettelijke geslachtsziekte, veroorzaakt door de Treponema pallidum, in 1905 door de Duitse bacterioloog Fritz Schaudinn ontdekt. De naam van de ziekte is mogelijk afkomstig van de schaapherder Syphilis, een personage in het meer dan duizend Latijnse verzen tellend gedicht Syphilis sive morbus galliais (1530) van de Italiaan Giralamo Fracastoro (1478-1553). (Fracastoro, een humanistisch universeel geleerde, alumnus van de universiteit van Padua, praktizeerde als arts in de omgeving van Vcrona. Behalve zijn lange gedicht verscheen in 1546 zijn belangwekkend werk De contagione et contagiosis morbis, waarin hij de infectieziekten aan levende kiemen toeschrijft (Lindeboom, 1985).) Het gedicht maakte zo’n opgang dat het in het Frans, Duits, Engels, Spaans en Portugees vertaald werd. Het verhaal wil dat Syphilis met de ziekte werd geslagen omdat hij de zonnegod belasterd had. Mogelijk heeft Fracastoro de naam van de ongelukkige herder afgeleid van het Griekse suphilos (‘zwijnenhoeder’) of gezinspeeld op het Griekse siphlos (‘mismaakt’).

Een andere versie is dat Syphilis, één van de zes zonen van de Thebaanse koningin Niobe, model gestaan heeft. De koningin, trots op haar kinderen, zes zonen en zes dochters, stelde zich boven de titanendochter Leto, die slechts twee kinderen, Apollo en Artemis, bezat. Als straf hiervoor doodden de beide góden op een dag de twaalf kinderen met hun pijlen. Niobe zelf werd een steen op de berg Sipylon (Rodin).

Over de oorsprong van de ziekte syfilis zijn de geleerden het niet eens. Volgens sommigen zou zij op het eind van de vijftiende eeuw door de metgezellen van Columbus, die door vermenging met de Indianen de ziekte opgelopen hadden, naar Europa gebracht zijn. Anderen bestrijden deze opvatting en menen dat syfilis reeds lang in Europa heerste. Hoe het ook zij, het staat vast dat er na Columbus’ terugkomst een epidemie in Spanje uitbrak. Men sprak toen van de Spaanse pokken. Een jaar later brak er een epidemie uit onder de soldaten van de Franse koning Karel VIII (1470-1498), toen hij tijdens zijn Italiaanse veldtocht tegen Napels optrok. De Italianen spraken van mal francese (morbus gallicus of ‘Franse ziekte’), de Fransen op hun beurt van mal de Naples. Volgens sommigen was echter van syfilis geen sprake, de Franse soldaten hadden aan vlektyfus geleden. Syfilis of niet, het is zeker dat nog voor 1500 vrijwel heel Europa besmet was met de French pox, zoals de Engelsen deze nieuwe ziekte noemden. Spoedig werd het duidelijk dat de ziekte van venerische aard was, waarbij de bordelen bij uitstek als haarden van besmetting gezien werden.