Sinds 11 februari 1929 een soevereine staat binnen de grenzen van Italië, in het noordwesten van Rome. Tevens de benaming voor de ambtswoning van de paus, het hoofd van de rooms-katholieke Kerk.
Door de eenwording van Italië verdween in 1870 de Kerkelijke Staat en raakte de paus zijn wereldlijke macht kwijt. Op 11 februari 1929 werd bij de door paus Pius XI met Mussolini gesloten Lateraanse verdragen Vaticaanstad opgericht; de paleizen waarover de paus de beschikking had, zouden voortaan een soevereine staat vormen. Door de instelling van Vaticaanstad kreeg de paus de status van staatshoofd, waardoor hij ook weer als wereldlijk heerser kon optreden.
Het grondgebied van de staat beslaat ongeveer vierenveertig hectaren, exclusief de buiten Vaticaanstad gelegen pauselijke bezittingen die immuniteit genieten. Immuniteit betekent niet onderworpen zijn aan bepaalde wetten. Het ommuurde complex bestaat uit het pauselijk paleis, het Vaticaan met uitgestrekte tuinen, en de basiliek van Sint-Pieter met het ervoor gelegen plein. De circa achthonderd inwoners van Vaticaanstad kunnen worden onderverdeeld in staatsburgers en andere bewoners. Het staatsburgerschap, dat niet door geboorte kan worden verkregen, wordt alleen verleend aan leden van het pauselijk diplomatieke korps, aan de in Rome wonende kardinalen en aan leden van de Zwitserse Garde die voor de veiligheid in het Vaticaan zorgen. Tot de overige bewoners behoren geestelijken en ordeleden die in dienst van het Vaticaan zijn.
Het staatshoofd van Vaticaanstad is de paus, die volgens de grondwet van 7 juni 1929 als soeverein alle wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in handen heeft. Hij wordt bijgestaan door een pauselijke commissie, bestaande uit zeven kardinalen, die voor een periode van vijf jaar wordt benoemd. Daarnaast wordt de paus naar buiten toe vertegenwoordigd door een gouverneur, die de leiding heeft over een algemene raad. Sinds 1969 bestaat er een adviserend orgaan, de Consulta dello Stato, waarin uitsluitend leken zitting hebben. De staat heeft zijn eigen rechtsprekende instanties, die tevens bij de kerkelijke rechtspraak worden ingeschakeld. Het Vaticaan heeft in een groot aantal landen diplomatieke vertegenwoordigers en is als waarnemer vertegenwoordigd in de Verenigde Naties en in de UNESCO.
De munteenheid is de Vaticaanse lire, die ook in Italië als wettig betaalmiddel wordt geaccepteerd. Het Vaticaan heeft instellingen voor hoger onderwijs, een spoorwegstation, een eigen radiozender en het dagblad l'Osservatore Romano. In 1983 werd zelfs een televisiestation opgericht. Alle economische activiteiten zijn in handen van de overheid; er wordt geen inkomstenbelasting geheven en er bestaan ook geen indirecte belastingen. Het Vaticaan werft zijn inkomsten uit de uitgifte van postzegels en de circulatie van de eigen munt.
