Lexicon van de Nederlandse Landstreken

dr. H.A. Visscher (2002)

Gepubliceerd op 24-02-2017

Schokland

betekenis & definitie

Een voormalig Zuiderzee Eiland dat sinds 1941 deel uitmaakt van de Noordoostpolder. Het was een door de expanderende Zuiderzee uitgespaarde zone overslibd veen, die haar behoud dankte aan het ter plekke voorkomen van een door landijs opgestuwd stevige ondergrond.

Omstreeks het begin van onze jaartelling maakte Schokland deel uit van een veengebied dat westwaarts tot voorbij Urk reikte. Dit moeras werd toen vrijwel geheel omgeven door een veenlandschap, dat als gevolg van overslibbing vanuit zee een kwelderachtig karakter kreeg. Zoals destijds gebruikelijk beschermden de toenmalige bewoners zich tegen de inundaties door het opwerpen van terpen.
In de loop van de Middeleeuwen ging de zee zich in de omgeving van Schokland agressiever gedragen en het overslibde veen wegslaan. Het gebied van Urk en Schokland zou nu nu worden gereduceerd tot een tweetal afzonderlijke eilanden, die voortdurend kleiner werden. De bewoners van Schokland reageerden hierop met de bouw van dijken, die echter onvoldoende bescherming boden. In verband hiermee is het eiland in 1859 op last van de regering ontruimd.
Tegen de tijd dat de Zuiderzee werd afgesloten, was Schokland niet veel meer dan een vier kilometer lange en enkele honderden meters brede strook land.
Voornamelijk aan de westkant van het eiland vinden we nog restanten van een uit paalwerk bestaande houten zeekering.
Na de totstandkoming van de Noordoostpolder is de grotendeels uit veen bestaande bodem van Schokland door ontwatering en oxidatie lager komen te liggen.
In de door de Zuiderzee veroverde omgeving van Schokland bleef slechts lokaal enig veen behouden. Het Zuiderzeewater vormde er kuilen, die weer met slik gevuld raakten. Sinds het droogvallen van de voormalige Zuiderzeebodem zijn de veenrestanten onderhevig aan klink en oxidatie, als gevolg waarvan het oppervlak van de slikopvullingen relatief hoog kwam te liggen. Aldus ontstond een microreliëf, dat verschillen in de hoeveelheid door de Zuiderzee gespaard veen weerspiegelt.