BYZANTIJNSE KUNST IN DE BALKANLANDEN:
DE ARCHITECTUUR: BASILIEKEN
In de Balkanlanden heeft de oudchristelijke basiliek een belang¬rijke rol gespeeld. Tot in de Middeleeuwse periode heeft ze zich daar gehandhaafd, een bewijs, dat in dit opzicht de Balkanlanden meer bij Griekenland en bij het westen aansloten dan bij Constan- tinopel, waar de Justiniaanse gewelfarchitectuur de basiliek nage¬noeg had verdrongen.
De meest monumentale basiliek is in Bulgarije bewaard gebleven, namelijk in Aboba-Pliska, de eerste residentie van de eerste Bul¬gaarse tsaar, die zich in 864 tot het christendom bekeerde. Het is een drieschepige basiliek met diepte-accent (hoofdschip 35 x 13.70 m), opvallend door haar omvang, haar monumentaal aangelegde dubbele voorhal en haar drie polygonale apsiden. Typisch zijn de zij-altaarruimten, karakteristiek is ook het samen¬gaan van zuilenstellingen en pijlers en arcaden in het hoofdschip. In de dieptewerking van de basiliek in Aboba-Pliska komt tot uiting de oude, in de Balkanlanden ingewortelde west-Romeinse traditie; de monumentalisering van de basiliek heeft haar oor¬sprong in invloeden uit Constantinopel. De basiliek van Aboba- Pliska is een voorbeeld van de archaïsche stijltendenties in de architectuur der Balkanlanden. Samen met een groep andere kerken uit de oud-Bulgaarse hoofdstad vormt ze een oorspron¬kelijke bouwkundige creatie. Een soortgelijk basilikaal bouwgenre vertoonden de ruïnes van het paleiscomplex in Aboba-Pliska (het zogenaamde Grote Paleis); een geslaagde reconstructie van Krsto Mijatev leverde een soort drieschepige troonzaal op. Hier moeten rechtstreekse invloeden hebben gewerkt van de Constan- tinopelse troonzaal, de zogenaamde Magnaura, een paleis dat werd gebouwd door Constantijn de Grote en herbouwd in de negende eeuw.
door Prof. Dr. W. Sas-Zaloziecky.
