(natuurk.). Uitgaande van de wet van Boyle—Gay-Lussac voor een ideaal gas pv = RT, heeft v. d. Waals een vergelijking afgeleid voor een werkelijk gas (p + a/v2) (v~b) = RT, waarin a/v2 een correctie is op den druk ten gevolge van de aantrekking van de moleculen en b op het volume ten gevolge van het eigen volume van de moleculen. De grootheden a en b zijn voor de verschillende gassen verschillend.
Men vindt nu met deze formule voor resp. kritischen druk, krit. volume en krit. temp.: pk = 1/27 1/b2, vk = 3b, RTk = 8/27 a/b2. Men definieert dan als gereduceerde druk, volume en temp.: p =p/pk, b = v/vk, t = T/Tk. Vult men deze grootheden in, dan komt er: (p+ 3/b2) (3b2 1) = 8t., de zgn. gereduceerde toestandsvergelijking. Het merkwaardige hiervan is, dat de a en b verdwenen zijn, zoodat deze vergelijking voor alle gassen hetzelfde is.
Men noemt vervolgens toestanden van twee gassen, waarin zij twee gereduceerde grootheden gelijk hebben, overeenstemmende of correspondeerende toestanden. Uit het voorgaande volgt dan de wet van de o. t.: in o. t. hebben verschillende gassen dezelfde gereduceerde grootheden en functies hiervan (bijv. gereduceerden spanningscoëfficiënt). Op grond van deze theorie bijv. kon Kamerlingh Onnes bij zijn pogingen om helium vloeibaar te maken van te voren reeds de kritische temp. berekenen. Opgemerkt dient te worden, dat voor vele gassen de theorie meer qualitatief dan quantitatief klopt.Lit.: H. Kamerlingh Onnes en W. H. Keesom, Die Zustandsgleichung. J. v. Santen.