Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 04-11-2019

Verwantschap

betekenis & definitie

Voor het begrip zie de artikelen ➝ Bloedverwantschap enAanverwantschap.

Voor de daaruit voortvloeiende rechts-betrekkingen, zoowel volgens kerkelijk als volgens burgerlijk recht, vgl. de beide genoemde artikelen, benevens ➝ Geestelijke verwantschap, ➝ Wettelijke verwantschap en ➝ Huwelijk.

2° (Philol.) V. of affiniteit, ➝ Taalverwantschap.
3° De leer der chemische verwantschap beschrijft en bestudeert de krachten, waarmee stoffen zich tot verbindingen samenvoegen. Reeds de alchemisten merkten op, dat bepaalde metalen meer neiging hadden om zich bijv. met zwavel te verbinden dan andere; dit werd dikwijls zeer bloemrijk uitgedrukt. Ook dat in een dergelijk geval het eene metaal het andere uit een verbinding kan verdringen; bijv. ijzer slaat koper neer uit een oplossing en treedt daarbij zelf in de plaats van het koper in de oplossing. Goethe koos den naam van dit verschijnsel zelfs tot de titel van een roman (Die Wahlverwantschaften). De wetenschappelijke behandeling werd mogelijk na de opkomst van de thermodynamica. Deze geeft als maat voor de v. de vrije energie, welke uit de reactie gewonnen kan worden. Behalve in calorieën kan deze grootheid in de anorganische chemie ook dikwijls in volts worden uitgedrukt (➝ Oxydatie); in vele andere gevallen door middel van een druk.

Voorbeelden. De affiniteit van natrium tot chloor bedraagt 91792 cal. of 3,98 volt. Dit laatste beteekent, dat een galvanisch element, waarin men de reactie tusschen natrium en chloor laat plaats hebben, deze spanning zal vertoonen of ook dat deze spanning noodig is om natriumchloride in zijn elementen te ontleden. De v. tusschen koolzuur en gebrande kalk neemt bij verhooging van temperatuur af; dit openbaart zich in den toenemenden druk, welke het afgesplitste koolzuur in staat is uit te oefenen. Bij 897° C bedraagt deze 1 at, bij 500° C 0,073 mm kwik. Hier wijst een kleine druk dus op een groote affiniteit.

De thermodynamica geeft aldus een scherpe beschrijving en een maatstaf, maar geen verklaring van de v. Deze laatste wordt geleverd door beschouwingen ontleend aan den atoombouw.

Lit.: C. Brunold, L’affinité chimique (1930); A. E. van Arkel en J. H. de Boer, La valence et l'électrostatique (1936).

Zernike.

4° (Meetk.) Wordt een fig. ✝ door een transformatie omgezet in een fig. F', dan is daardoor een betrekking, een verwantschap, tusschen ✝ en F' ontstaan. Voor voorbeelden, zie ➝ Transformatie. De meetk., die v. onderzoekt, noemt men verwantschapsmeetkunde.

Lit.: R. Sturm, Die Lehre von den geometrischen Verwandtschaften (4 dln. 1908-’09).

v. Kol.